ریشه های اهمالکاری
موضوع پیشرفت تحصیلی و عواملی که احتمالاً آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند از دیرباز موردتوجه روانشناسان و مربیان تعلیم و تربیت بوده است. پیشرفت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن همواره به‌عنوان یک مسئله محوري در آموزش‌وپرورش مطرح بوده است.
ولی باوجود تحقیقات گسترده و بودجه‌های کلان، باز همه‌ساله با جمع کثیري از دانش‌آموزانی روبرو هستیم که با شکست مواجه هستند. عوامل متعددي پیشرفت تحصیلی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. ازجمله این عوامل که به‌ویژه، موردتوجه روانشناسان تربیتی بوده است اهمالکاری است.
اهمال گری که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده و یکی از مشکلاتی است که گریبان گیر همه افراد است و تقریباً همیشه بر بهره وی و بهزیستی انسان آثار سوئی دارد. از طرف دیگر ارزش زمان و اهمیت آن با توجه به دنیای رقابتی فعلی، روزبه‌روز بیشتر میشود . اهمالکاری سارق زمان است و باعث میشود فرد احساس گناه کند و نگاه دیگران نیز نسبت به او تغییر میکند،اهمالکاری تحصیلی یکی از بحث‌های مهمی است که در سال‌های اخیر موردتوجه بسیاری از پژوهشگران قرارگرفته و از آن به‌عنوان یک عادت بد و یک مشکل رفتاری یادشده است که بسیاری از بزرگ‌سالان در کارهای روزانه خود تجربه میکنند. به‌ویژه در تکالیفی که بایستی در مدت معینی انجام شوند.
اهمالکاری مترادف کلمات مسامحه، دودلی، به تأخیر اندازی و به عقب انداختن انجام یک تکلیف خاص است. علت این پدیده تنبلی و به تعویق انداختن به تأخیر غیرضروری است. اهمالکاری پدیده جدیدی نیست؛ ویلیام جمیز ۱۲۰ سال پیش به پیامدهای روان‌شناختی اهمالکاری اشاره‌کرده است. استیل تا ۸۰۰ سال پیش از میلاد منابع مربوط به اهمالکاری را یافته است ؛ اما اهمالکاری یک معضل جهانی است که در همه فرهنگ‌ها وجود دارد. بیش از ۲۰ درصد افراد بزرگ‌سال در کارهای روزمره خود اهمالکاری را تجربه میکنند.
اهمالکاری یک امر پیچیده است و شامل احساسات و نگرش‌ها و باورهایی میشود که ما حتی ممکن است به‌صورت خودآگاه از آن خبر نداشته باشیم. بااین‌حال عوامل مختلفی در شکل‌گیری اهمالکاری نقش دارند که از آن جمله می‌توان به مواردی مانند عدم انگیزش، آزارندگی تکلیف، دوری پاداش و یا تنبیه وابسته به انجام تکلیف اشاره نمود .
اهمال کاری تحصیلی متداول‌ترین نوع اهمالکاری در بین دانشجویان هست. این نوع اهمالکاری در آماده‌سازی خود برای امتحان، انجام تکلیف و حضور در جلسات عمومیت دارد (لی،۱۹۸۸). فراری (۱۹۹۱) اهمالکاری تحصیلی را این‌گونه تعریف میکند: «تمایل غیرمنطقی در شروع یا اتمام یک تکلیف تحصیلی». میزان اهمالکاری مشکل‌آفرین در میان دانشجویان کارشناسی دست‌کم ۷۰-۹۵ درصد تخمین زده میشود که از میان آن‌ها حدود ۲۰-۳۰ درصد به‌طور مزمن و شدید درگیر این مسئله هستند.
در رابطه با عوامل تأثیرگذار بر اهمالکاری تحصیلی پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته است و عوامل مختلفی شناسایی‌شده‌اند که ازجمله آن‌ها می‌توان به اضطراب و کمال‌گرایی جامعه مدار (شیخی، فتح‌آبادی و حیدری،۱۳۹۲)(کمال‌گرایی و خودکارآمدی (فاتحی، عبد خدایی، پور غلامی،۱۳۹۱)، انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی (قدم پور، کامکار، سبزیان، چهل پر، عبدلی، گراوند،۱۳۹۴) می‌توان اشاره کرد.
در تعادل ممکن است این امر درست باشد که اهمال گری بیماری جامعه مدرن امروز ما است. تفسیر گزارش‌های شخصی حاکی از آن است که میزان کاهلی در جامعه سیر صعودی را طی میکند
باوجوداین افزایش، منابع تاریخی نشان می‌دهند که نگرش‌ها در مورد این موضوع در طی ادوار گوناگون یکپارچه و تحقیق در مورد آن مستمر بوده است. این مسئله چه اکنون و چه درگذشته مشکلی رایج بوده است. همان‌گونه که سامویل جانسون از آن به‌عنوان یکی از ضعف‌های همگانی نام برد که باوجود معلمین فلسفه اخلاق، اعتراضات عقلانی، در هر فردی میزان وجودش ممکن است بالاتر و یا پایین‌تر باشد.
در آموزه‌های دین اسلام، تعلل از دیرباز موردتوجه بوده و در روایات و ادعیه درباره آن سخن به میان آمده است، در کلام ساعد امام سجاد علیه‌السلام در دعای ابوحمزه این‌گونه آمده است: «و قد افنیت بالتسویف و الآمال عمری»؛ (۱۲) خدایا من عمرم را به امروز، فردا کردن (در عمل به عهد و پیمانی که با تو داشته‌ام) و آرزوهای طولانی و بلند، گذرانده‌ام. در دعای کمیل تحت عنوان «مطال» این‌گونه آمده است: «و خدعتنی الدنیا به غرورها و نفسی بجنایتها و مطالی»؛ (۱۳) دنیا به‌وسیله فریفتن خود و نفسم به جنایت و سهل انگاریش مرا گول‌زده است.
واژه بطئ» به معنی کُندی، معنای اهمال را می‌رساند. «و ان کنت بطیئا حین یدعونی»؛ (۱۴) گرچه هنگامی‌که تو مرا به‌سوی خود خوانده‌ای، من کندی (سستی) به خرج داده‌ام. «او لعلک الف مجالس البطالین فبینی و بینهم خلیتنی»؛ (۱۵) خدایا! مبادا مرا مأنوس به هم‌صحبتی آنان که عمر خود را به بیهودگی می‌گذرانند دیده‌ای که توفیق دعا و عبادت را از من گرفته‌ای؟
بنابراین، اهمالکاری آسیبی روانی است که از حالات نفس آدمی است. امام علی بن الحسین علیه السلام در مناجاتی به درگاه خداوند این‌گونه از نفس خود گلایه دارند: «الهی الیک اشکوا نفسا بالسوء … و تسوّفنی بالتوبة»؛ (۱۶) خدایا از نفسم شکْوه دارم که… توبه امروزم را به فردا می‌افکند. امام به‌روشنی تسویف را از حالات نفس انسانی دانسته‌اند .
نظریه رفتارگرایی:
اهمالکاری به‌عنوان یک مشکل رفتاری: رابرت دال رفتارگرایی را چنین تعریف میکند: کوشش برای تجربی کردن زندگی سیاسی به کمک ابزارها و روشهای قابل‌سنجش که قابلیت تبدیل به احکام کلی و فرضیه های جدید در علوم تجربی را دارد. هرقدر نفع طلبی و بیشینه کردن فایده درجایی غلبه داشته باشد، قضیه عمل جمعی هم به همان اندازه اهمیت و صدق خواهد یافت. ازنظر هربرت مید رفتارگرایی عمدتاً نوعی مشغله ای رابطه ای است که در آن تلاش میشود بین تجربیات یک فرد و شرایطی که در آن تجربه ها بروز مینماید همبستگی برقرار شود.
در این دیدگاه هدف درمان کاهش نسبت یا درصد زمان اهمالکاری و افزایش نسبت یا درصد مطالعه یا فعالیت است؛ و برای کاهش اهمالکاری از روش‌هایی چون الگوسازی، شرطی‌سازی، مدیریت زمان و فنون برنامه‌ریزی‌شده استفاده میشود.
نظریه‌های رفتاری اهمالکاری را بر اساس مفهوم تقویت و تنبیه تبیین میکنند، یعنی به تعویق انداختن کار برای فرد اثر تقویتی بیشتری از انجام آن دارد بنابراین چنانچه فعالیتی برای فرد پیامد فوری نداشته باشد، در انجام آن اهمال میکنند.
نظریه روان‌کاوی:
روان‌کاوی نظریه‌ای دربارهٔ عملکرد ذهن، اختلال‌های روانی و نام شیوه‌ای روان‌درمانی است که بر این فرض اساسی استوار است که بیشتر فعالیت‌های ذهنی و پردازش آن‌ها در ناخودآگاه رخ می‌دهد.
روان‌کاوی علمی برای پرداختن عمیق‌تر و متمرکزتر به ذهن ناخودآگاه است. منظور از ناخودآگاه آن بخش از روان است که از دسترس آگاهی خارج‌شده است ولی به کنترل رفتار فرد ادامه می‌دهد.
بر اساس نظریه روان‌کاوی فروید اهمالکاری درنتیجه اضطراب به وجود می‌آید اضطراب علامتی هشداردهنده برای خواسته‌های ناهشیار سرکوب‌شده خود است، به‌محض اینکه خود اضطراب را تشخیص می‌دهد، برای دفاع آماده میشود. بر اساس مکانیزم‌های دفاعی پویا و اجتناب از تکلیف، تکالیفی که به اتمام نمی‌رسند در درجه اول به این دلیل کنار گذاشته می‌شوند که تهدیدی برای «خود» محسوب می‌شوند .
رویکرد روان‌کاوی اهمالکاری را به‌عنوان یک رفتار مسئله‌دار که نشان‌دهنده هیجان‌های روانی زیربنایی است و بیشتر دربرگیرنده احساس‌هایی نسبت به خانواده فرد هست در نظر می‌گیرد.
ادامه دارد..
ارسال دیدگاه