تاریخچه ای از رقص بخوانیم – مهندس محسن اسلامی

🔴 گرچه رقص و موسیقی به دوران پیش از تاریخ برمی‌گردد، معلوم نیست که کدام یک «زودتر» به وجود آمده‌است ولی از آنجا که «ضرب‌آهنگ» و «صدا» در نتیجه حرکت ایجاد می‌شوند و موسیقی می‌تواند حرکت را القا کند، به نظر می‌رسد که رابطه این دو همواره به شکل همزیستی بوده‌است.
بسیاری از شکل‌های آغازین موسیقی و رقص با هم ایجاد و اجرا شده‌اند. این تکامل دوگانه در دوران مختلف ادامه داشته و باعث ابداع گونه‌هایی از رقص / موسیقی شده‌است، از جمله: دیسکو،سالسا، الکترونیکا و هیپ‌هاپ. برخی از سبک‌های موسیقی مانندموسیقی باروک و رقص باروک رقص موازی دارند، در حالی که سبک‌های دیگر به‌طور جداگانه ایجاد شدند: موسیقی کلاسیک و باله کلاسیک.
هر چند رقص همراه با موسیقی است، می‌توان آن را به‌طور مستقل ارائه کرد یا از آهنگ خود رقص استفاده نمود (رقص پا). رقص‌های همراه با موسیقی، بسته به سبک رقص ممکن است با موسیقی هم‌زمان باشند یا نباشند. رقصی که بدون موسیقی اجرا می‌شود، «رقص با ریتم خود» نامیده می‌شود.
در اوایل دهه ۱۹۲۰، مطالعات رقص (تمرین، نظریه بحرانی، تحلیل موسیقی و تاریخ رقص) به عنوان یک رشته دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت. امروزه این مطالعات به عنوان بخش مهمی از بسیاری از دانشگاه‌ها و برنامه‌های هنر و علوم انسانی است. در اواخر سده بیستم اهمیت یافتن دانش عملی به اندازه دانش دانشگاهی باعث پیدایش «پژوهش‌های عملی» و «تمرین به عنوان پژوهش» شد. طیف وسیعی از دوره‌های رقص وجود دارد، از جمله:

تمرین حرفه‌ای و پژوهش عملی

اتنوکورولوژی که در برگیرنده جنبه‌های انسان‌شناختی، مطالعات فرهنگی، مطالعات منطقه‌ای، نظریه پسااستعماری، قوم‌نگاری و … مرتبط با رقص است.
تحلیل حرکت لابان و مطالعات جسمی
تنها کتاب چاپ شده و ثبت گردیده در کتابخانه ملی ایران در خصوص باله، ترجمه تألیفی است از پردیس خسروی به نام مبانی آموزش باله در چند کلمه

مجموعه کامل مدارک دانشگاهی از کارشناسی تا دکترای حرفه‌ای و دیگر برنامه‌های پسادکترا ارائه می‌شود و بسیاری از بورسیه‌های رقص در حال تحصیل، «دانشجویان بالغی» هستند که پس از یک دوره اشتغال حرفه‌ای به تحصیل می‌پردازند.
با چند ملیتی شدن فرهنگ اروپا، از یک سو رقص‌های نواحی مختلف در نقاط دیگر اجرا شدند، و از سوی دیگر رقص‌های جدیدی (به ویژه در ایتالیا) ابداع گردید. با شروع اجرای رقص‌ها در خارج از حیطه فرهنگی اصلی، نیاز به دستورالعمل اجرای آن‌ها احساس می‌شد.
اولین فرهنگستان رقص، فرهنگستان سلطنتی رقص (به فرانسوی:Académie Royale de Danse) بود که در سال ۱۶۶۱ در پاریس گشایش یافت. کمی بعد اولین گروه سازمان‌یافته باله زیر نظر این فرهنگستان تشکیل شد؛ این گروه در ابتدا کاملاً مردانه بود، اما در سال ۱۶۸۱ زنان نیز به آن پیوستند. در آغاز قرن بیستم، نوآوری در رقص به شدت افزایش یافت و روش‌های مستقل رواج یافتند. پیشگامان اولیه رقص مدرن عبارت‌اند از لویی فولر، ایسادورا دوتکان، ماری ویگمن و راث سن دنیس. رابطه موسیقی با رقص، مبنای حرکات موزون بود که توسط امیلی ژاکوس- دالکروز ابداع شد و در توسعه رقص مدرن و بالت مدرن از طریق هنرمندانی مانند ماری رامبرت مؤثر بود.
رقص یک وام‌واژه از زبان عربی است که ریشه در زبان فارسی دارد. وَشت یا فَرخه واژه پارسی آن است. در زبان پهلوی به آن پای واژیک’ و در فارسی دری پای بازی نام داشته.

در زبان فرانسوی به رقص، «دانس» (Danse) گفته می‌شود که در ایران قبل از انقلاب هم این واژه رواج داشت، معادل انگلیسی آن دَنس (Dance) است.

🔶️ انواع رقص
رقص، به معنای کنشی انسانی که حاصل برانگیختگی حسی به وسیلهٔ انواع ادراک آدمی مانند شنوایی، شور، غم، زیبائی‌شناسی و غیره است، به انواع مختلف تقسیم می‌شود:

🔶️ رقص صحنه‌ای
به نوعی از رقص اطلاق می‌شود که به وسیلهٔ افراد تمرین دیده به صورت حرفه‌ای و برای نمایش جمعی و عمومی در یک محیط نمایشی مانند سالن تئاتر اجراء می‌شود، مانند:

باله کلاسیک
باله نئوکلاسیک
باله مدرن یا رقص معاصر
رقص کاراکتر
سیرکرقص

🔶️ رقص آئینی
رفتاری جمعی و گروهی است که معمولاً ریشه‌های عمیق تاریخی دارد. رقص آئینی با پیگیری یک هدف جمعی، به‌طور مثال مانند شکرگزاری، جشن و سرور پیرامون موضوعی خاص مانند برداشت محصولات کشاورزی، ابراز شجاعت و غیره برگزار می‌شود:

رقص شمشیر؛ قبل از پیوستن به میدان نبرد در جوامع بدوی اعراب
آئین رقصگونه شاهان و درباریان هخامنشی همراه با اسب
رقص قربانی کردن گاو در آئین میتراییسم
رقص موسوم به شیطان در سریلانکا

🔶️ رقص عرفانی
هر نوعی از رقص که مدعی ورود و اتصال به عوالم روحانی یا ارتباط با ماوراءالطبیعه است. اساس و شالوده رقص عرفانی باورهای اعتقادی، مذهبی و دینی دیرینه است:

رقص کاهنان معابد در مصر باستان
رقص سماع یا رقص‌های صوفیانه
رقص‌های نیایشی سرخپوستان آمریکا

🔶️ رقص محلی یا فولکلور

نوعی از رقص است که ریشه در فولکلور، عادات و سنن قومی و عشیره‌ای دارد. این نوع از رقص حاصل تداوم سنِت بیان گروهِی جامعه‌ای کوچک از مردمانی است که شادی و غم یا هر احساس دیگر مشترِک جمعی را با زبان حرکت و ایماء و اشاره و در غالب حرکاتی موزون منتقل می‌کنند. رقص محلی در واقع راوی تجربه‌های جمعی عشایر و روستانشینان است.رقص‌های محلی و فولکلوریک در همه جوامع بشری یافت می‌شود و جزئی از میراث فرهنگی بشریت محسوب می‌شود.

🔶️ رقص‌های مناطق مختلف ایران، مانند رقص لری، رقص بندری، رقص شمالی یا گیلانی، رقص بلوچی، رقص خراسانی، رقص سیستانی، رقص کردی، رقص آذربایجانی و …
رقص‌های مناطق مختلف اسپانیا، ترکیه، ایتالیا، مجارستان، مکزیک و دیگر کشورهای دنیا

🔶️ رقص سنتی یا ملی
🔶️ رقص فلامنکو
🔶️ رقص تاجیک
🔶️ رقص هندی
🔶️ رقص عربی زنانه
🔶️ رقص‌های بالروم
🔶️ رقص‌های موسوم به بالروم متشکل از رقص‌های عموماً دونفره اجتماعی و توسعه یافته در کشورهای مختلف مانند اسپانیا، آرژانتین و آمریکاست که امروزه به صورت رقابتی تدارک و اجراء می‌شوند:

🔷️ چاچا
🔷️ سالسا
🔷️ تانگو، با ریشه در آرژانتین
🔷️ دیسکو
🔷️ پازا دبله، با ریشه در اسپانیا
🔷️ رقص‌های اجتماعی
که به صورت فردی یا گروهی اجراء می‌شوند، مانند:

🔴 رقص هیپ‌هاپ
🔴 رقص بریک دنس
🔴 رقص جاز
🔴 رقص فی‌البداهه فردی
🔴 رقص فی‌البداهه فردی به‌طور معمول حاصل وجد کنشگر است و در میانه جمع ولی به صورت انفرادی و عاری از هر محدودیت و قواعد تکنیکی اجراء می‌شود. هر کسی با توجه به استعداد شخصی، زبان حرکتی فردی و قدرت ابراز وجود در جمع و به صورت کاملاً فی‌البداهه و از پیش برنامه‌ریزی نشده به اجرای این نوع رقص می‌پردازد، به‌طور مثال:
رقص فی‌البداهه شهری ایرانی در محافل خانوادگی و دوستانه
رقص در دیسکوتک، کلوب‌های شبانه رقص در غرب
رقص استریپ تیز یا برهنگی تدریجی

ادامه دارد