درآمدی بر داستان نویسی – حمید نیسی – بخش دهم

(( در آمدی بر داستان نویسی))
بخش دهم
// جایگاه عینیت و واقعیت در روایت شناسی
_ یکی از مسائل مهم روایت شناسی این است که نویسنده تصویری قانع کننده از وضعیت اجتماعی ، اقتصادی، سیاسی، روان شناختی و فرهنگی جامعه یا طبقه ی خاصی از جامعه را بازنمایی کند کاری که فلوبر در مادام بواری ، تولستوی در آناکارنینا، روژه مارتن دوگار در خانواده ی تیبو انجام دادند. در داستان ها چیزی که خیلی نمود پیدا می کند مرز بین عینیت و واقعیت است. در عینیت گرایی نویسنده هایی همچون بالزاک ، زولا و استاندال آنچه را که می بینند روایت می کنند( یعنی در عینیت می بینند) ولی نقطه ی مقابل این نگرش ذهنیت گرایی است. در نگرش ذهنیت گرایی نویسنده ای همچون ویرجینیا ولف تا آن جا پیش می رود که می گوید:
« این خیابان ها و سوار شدن به اتوبوس نیست که ما را می کشد، بلکه تفکر درباره ی آنها است که ما را به دست مرگ می سپارد.»
واقع گرایی جدا از عینیت گرایی و ذهن گرایی در مفهوم هنری آن است. واقعیت داستانی باید مستقل از واقعیت واقعی باشد.حتی در صورت وجود مشابهت ها باز داستان باید شکل دیگری پیدا کند. تمام فلاسفه و نویسندگان بزرگ بر این اعتقادند که حتی در صورت مشابهت رخدادها و خرده روایت ها، هر کدام باید در معنا، فرم و تاثیرات زبانی و حتی زمانی، همانند نشوند، یعنی خواننده حس نکند تکرار نمودهای یک پدیده را می خواند بلکه حس کند که پدیده های تکراری را در شکل های تکراری می خواند. برای مثال بدی یا خوبی شخصیت ها در یک رمان ، چه در رفتار و چه در عرصه ی خصلت و معرفت باید متنوع و متکثر باشند و نقش مکمل یکدیگر را بازی کنند. مثلاً در رمان های داستایوفسکی و آثار یوسا و ساراماگو ، هریک از شخصیت ها به دلیل بدی یا خوبی خاص خود از دیگری و دیگران متمایز می شوند و از سطح تیپ به شخصیت تبدیل می شود. از نظر روایت شناسی، یک رمان در همان حال که دنیای ظاهرا ثابتی را در مقابل ناپایداری دنیای واقعی در اختیار خواننده می گذارد ، متقابلاً از این توانایی برخوردار است که دنیای ناپایداری را در مقابل ثبات دنیای واقعی پیش روی خواننده بگذارد. اندیشمندان مدرنیست معتقدند که واقعیت شخصیت های داستانی بسیار فراتر از عینیت آنها است و اگر اعمال و رفتار این شخصیت ها به طور کامل با افکارشان یکی باشد و حتی اگر همه چیز شخصیت ها با آدم های بیرون از متن یکی باشد، دنیای تخیلی خواننده عمق و ابعادی پیدا نخواهد کرد و همه شخصیت ها در یک سطح قرار می گیرند و از این رو عینیت حس می شود ولی واقعیت احساس نمی شود.

( ادامه دارد)

پژوهش : حمید نیسی