دنیای شاهنامه و کتابهایش

محمود عبادیان ( ۱۳۹۲- ۱۳۰۷)، استاد فقید فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی است. حماسه، کهن ترین اثر مدون تمدن‌های باستان است. در این کتاب سه حماسه بزرگ جهانی: «گیلگمش» سومری – آشوری، «ایلیاد» یونانی و «شاهنامه» فردوسی بررسی تطبیقی شده است. ضمن توجه به تشابه و تفاوت این سه اثر، ارزش های اجتماعی، ادبی و زیباشناختی آنها نیز نشان داده شده است. این بررسی در عین حال به روند گذر حماسه با حماسه سرایی از حالت صرفا اساطیری(گیلگمش) به پهلوانی – اساطیری(ایلیاد) و به شاهنامه که تبلور ترکیب عناصر اساطیری، پهلوانی و تاریخی است اشاره دارد

در این‏ کتاب داستان‌ها و کردارهای شاهنامه، از دیدگاه شکل‏‌شناسی (Morphology) و باتوجه به جنبه‏‌ها و جوانب‏ داستانی آن مورد بررسی و سنجش و مقایسه و استناج قرار می‌‏گیرد. در فصل اول حدود و تعاریف شکل‏‌شناسی مورد بحث واقع شده و در پانزده فصل بعد به ترتیب از داستان و غیر داستان‏ طبقه‏بندی داستان‌ها، نگاهی به شاهنامه به عنوان یک‏ داستان بزرگ، مقدمه شاهنامه و مقدمات داستانی آن، درخت و داستان، هنر پرداخت داستانهای مکرر، گفتار در داستانهای شاهنامه، کردار در دستانهای شاهنامه، پندارهای داستان‌ها، قهرمانان، زمان و مکان، منطق‏ داستان‌ها، شگردهای داستان‏‌پردازی و مناسبات اجزاء داستان‌ها با یکدیگر، سمبولیسم در داستانهای شاهنامه‏ و سرانجام هفت‏خوان‌ها و هفت‏خوانی‌ها در شاهنامه سخن‏ به میان آمده است. در اغلب این فصول شانزده‏ گانه‏ شاهنامه به عنوان یک کل و مجموعه ‏ای منسجم پیش‏ چشم نویسنده قرار گرفته و در بسیاری از موارد به‏ شایستگی حوادث و قهرمانان و کردار‌ها و پندار‌ها و حتی‏ عوامل درونی و مکانیسمهای رشد و گونه‏ گونی رویداد‌ها از طول و عرض حیات تطبیقی و سنجشی به خود گرفته ‏اند. در فصول هشتم و نهم به ترتیب گفتار‌ها و کردارها

شاهنامه فردوسی حماسه ملی این کشور و شناسنامه و کتاب زندگی ملت ماست و خواندن و بهره بردن از آن بر هر ایرانی واجب است. یکی از راه‌های ورود به این کتاب بزرگ، آشنایی با نقش‌آفرینان آن است. در این‌رو در این کتاب به شرح حال شاهان و پهلوانان این کتاب پرداخته شده است. برای اینکه خواننده علاقمند به خواندن داستان‌های هر شخصیت بتواند به متن شاهنامه هم رجوع کند، در فهرست نام کسان با شماره داستان و بیت مربوط به آنان آمده است. شاهنامه به ۶۴ بخش تقسیم شده که در فهرست داستان‌های شاهنامه در صفحه ۴۶۱ شماره و نام هر داستان یا پادشاهی مشخص شده است.

در این‏ کتاب داستان‌ها و کردارهای شاهنامه، از دیدگاه شکل‏‌شناسی (Morphology) و باتوجه به جنبه‏‌ها و جوانب‏ داستانی آن مورد بررسی و سنجش و مقایسه و استناج قرار می‌‏گیرد. در فصل اول حدود و تعاریف شکل‏‌شناسی مورد بحث واقع شده و در پانزده فصل بعد به ترتیب از داستان و غیر داستان‏ طبقه‏بندی داستان‌ها، نگاهی به شاهنامه به عنوان یک‏ داستان بزرگ، مقدمه شاهنامه و مقدمات داستانی آن، درخت و داستان، هنر پرداخت داستانهای مکرر، گفتار در داستانهای شاهنامه، کردار در دستانهای شاهنامه، پندارهای داستان‌ها، قهرمانان، زمان و مکان، منطق‏ داستان‌ها، شگردهای داستان‏‌پردازی و مناسبات اجزاء داستان‌ها با یکدیگر، سمبولیسم در داستانهای شاهنامه‏ و سرانجام هفت‏خوان‌ها و هفت‏خوانی‌ها در شاهنامه سخن‏ به میان آمده است. در اغلب این فصول شانزده‏ گانه‏ شاهنامه به عنوان یک کل و مجموعه ‏ای منسجم پیش‏ چشم نویسنده قرار گرفته و در بسیاری از موارد به‏ شایستگی حوادث و قهرمانان و کردار‌ها و پندار‌ها و حتی‏ عوامل درونی و مکانیسمهای رشد و گونه‏ گونی رویداد‌ها از طول و عرض حیات تطبیقی و سنجشی به خود گرفته ‏اند. در فصول هشتم و نهم به ترتیب گفتار‌ها و کردارها ی شاهنامه باتوجه به موارد متعددی و متنوع با دقت دسته‏ بندی شده و گونه‏ های گفتار و کردار در همه‏ داستان‌ها مورد بحث قرار گرفته است.
مبنای تحقیق نویسنده شاهنامه ۹ جلدی چاپ‏ مسکو بوده و همه‏ جا به هنگام ذکر مأخذ علاوه بر شماره جلد و صفحه به منظور دقت بیشتر و سهولت کار جوینده‏ شماره بیت یا ابیات مورد نظر هم داده شده است.
نام‏ کتاب ازین بیت فردوسی گرفته شدهاست:
چنین پروراند همی روزگار/ فزون است از رنگ گل، رنج خار

تنظیم پریسا معینیان

ارسال مطلب: فریبا شمس
تنظیم : رقیه خانمحمدزاده