شعر اقوام (کوردی) با زانا کوردستانی – دریا حلبچه ای

بانو “ڕوبار عبدالطیف مولود عبدالکریم” مشهور به “دەریا هەڵەبجەیی” (دریا حلبچه‌ای) شاعر کورد، زاده‌ی ۲۸ فوریه ۱۹۷۰ میلادی در محله‌ی “سه‌رای” شهر حلبچه در اقلیم کوردستان است.

تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش به پایان رساند و با گرفتن دیپلم، در سال ۱۹۸۷ با پایان دوره‌ی تربیت معلمی در سلیمانیه به معلمی پرداخت. او هم‌اکنون معلم مهدکودک است و ساکن شهر سلیمانیه و دو دختر و یک پسر دارد.

وی در پنجمین فستیوال هنری گەلاوێژ سلیمانیه (معتبرترین رویداد فرهنگی اقلیم کوردستان) جایزه‌ی رتبه‌ی سوم بخش شعر را دریافت کرد.

▪کتاب‌شناسی:
– ئێرە سەرزەمینی فریشتەیه (اینجا سرزمین فرشته است) – ۲۰۰۸
– کووژەکەی شین (خرمهره‌ی آبی) – ۲۰۱۵
– له پەنجا ساڵیدا (در پنجاه سالگی) – ۲۰۱۹

▪نمونه‌ی شعر:
(۱)
[ژن]
من تۆ نابم
تۆش من مەبه
با من وەک بوونی خۆم
ژن بم
تۆش، به مانای پیاوبوون
پیاو به.
چیتر واز له دونیا بێنه
با من ببمه دوو دونیای تۆ
ببمه شاژنی خەیاڵ و
فەرمانڕەوایی هەر بۆ تۆ
…
فەرمان بده تا بەیانی
هەرچی عاشقه نەخەوێت
لە تاقی هەر کۆڵانێکدا
هەشت مۆم بۆ بوونم هەڵکرێت.
…
باوەشم کە
پڕ بوونم که
پێم بڵێ تۆ گیانی منیت
نەک له چاوما
نەک له ڕۆحما
نەک له هەستما
نەک له خەون و بێداریمدا
له هەموو بوون و نەبوونما
…
جوانتریین ئاوازی عەشقیت
ناسکتریین پەیڤی شیعریت
بێدەنگتریین شەوی منیت
ئەوەنده بەسه کە ژنیت
کە ژنیش بوویت
…
ئەبەدییەتی هەموو بوونیت
ئەرکی پیاوبوونته عەزیزم
هەڵگری نازی ژنێتیم
عەشق کاتێ ئەبێته عەشق
بێزار نەبیت له سەرشێتیم.
◇
[زن]
نمی‌خواهم که من تو بشوم
تو هم من نشو!
بگذار من همانند خودم زن باشم
تو هم همچون مردانگی‌های خودت
مرد باش.
دنیا را به حال خودش واگذار
بگذار من دو دنیای تو بشوم
شاهزاده‌ی رویاهایت و
ملکه‌ای، تنها برای تو
…
فرمان بده تا صبح
هیچ عاشقی نخوابد
و در هر کوچه و پس کوچه‌ها
هشت شمع برای داشتنم روشن کنند.
…
به آغوشم بکش
مجبور به ماندنم کن
و به من بگو که من، جان و روح توام
نه فقط زمانی که به چشمانم خیره‌ای
نه فقط برای روحم
نه فقط زمانی که در کنارت هستم
نه فقط در خواب و بیداری‌ام
بلکه همیشگی، هر زمان، چه باشم چه نباشم
…
ای زن، تو زیباترین آواز عشقی
دلنشین‌ترین بیت شعری
آرامش‌بخش لحظه به لحظه‌ی شب‌هایی
همین‌ قدر کافی‌ست که زنی
و زن هم بمانی
…
ای مرد، ماندگاری و افتخار تو
اگر مرد بودن است، ای عزیزم
این‌را بدان که من حامل ناز زنانه‌ام
عشق زمانی تبدیل به عشق واقعی می‌شود که
که بیزار نباشی از خلقت من به عنوان یک زن.

(۲)
[دایه]
دایه
لەو گوناهانەم خۆش ببه
کە ئازاری تۆیان دا
بەهاتنە دونیای ڕۆحی تەنیای من.
…
پەنجاویەک جار
بە دەوری حەرەمی چاوەکانتا ئەسوڕێمەوەو
سوژدە بۆ گەورەییت ئەبەم
هەتا ئەمرم، من.
…
دەستی گەرمی تۆ و
گۆڕی ساردی باوکم
ئەمشەو توند له باوەش ئەگرم، من.
قەرزاری ئێوەم
چی لە یادی بوونم بکەم
که هەموو ڕۆژێ ئەمرم.
…
هەر ماوم من.
هەتا ماوم
نزا بۆ مانی تۆ دەکەم دایه.
مانی من به بێ بوونی تۆ
مانێکی زۆر بێ مانایه.
…
لەبری مۆم
دڵی خۆم ئەمشەو بۆم سووتا
ئازارێک ڕۆحی گریاندم
تەنیاییشم بوو به چرا. ‌
◇
[مادر]
مادرم
بابت آن خطاهایی که کرده‌ام، بگذر از من
آنهایی که تو را آزردند و ناراحت کردند
چرا که از دنیای عواطف و تنهایی من بر می‌آمدند.
…
پنجاه و یک مرتبه
به گرد حرم چشمان تو خواهم چرخید و
مجد و بزرگی‌ات را سجده خواهم کرد
تا زمانی که بمیرم.
…
دست‌ گرم تو و
قبر سرد پدرم را
امشب محکم و تلخ به آغوش می‌کشم.
بدهکار شما هستم
چه چیزی از خوبی‌های شما را می‌توانم فراموش کنم
که هر روز بی وجود شما مرگ‌آور است برایم.
…
اما هنوز زنده‌ام
و تا زمانی که زنده‌ هستم
برای زنده ماندت، دعا خواهم کرد ای مادر
به‌راستی که بودن من بی‌بود تو
حیاتی بسیار بی‌ارزش است.
…
امشب بی‌تو، با شمع یادبودت
دلم سوخت و آتش گرفت
شدت غم و ناراحتی‌ام، به گریه‌ انداخت مرا
و تنهایی‌ام معلوم شد مانند چراغی روشن.

(۳)
[وه‌ره]
بۆچی ڕۆشتیت بێ‌باکانه
پێش ئەوەی چاوت بمبینێت
لەبیرت چوو کاتێ دووربیت
ئیتر چاوم کەس نابینێت.
…
دووریت مەکە بە بەهانه
مەڵێ ناتوانم بتبینم
کە تۆ دوور بی به تەنیا خۆم
خەو به هاتنت ئەبینم.
…
تەنیا جارێ تر وەرەوە
هاتنی تۆ بەکەس ناڵێم
پێکەوە له ژێر باراندا
هەر شیعری تەڕت بۆ ئەڵێم.
◇
[بیا]
چرا چنان بی‌باکانه رفتی؟
قبل از اینکه مرا ببینی
آیا فراموش کردی هنگامی که دوری از من
هیچ کس نمی‌تواند جای تو را برایم پر کند
…
دوری‌ات را بهانه نکن
نگو نمی‌توانم به دیدارت بیایم
چرا که تو نباشی، در تنهایی‌هایم
همیشه آمدنت را خواب می‌بینم
…
فقط این‌بار بیا
خبر آمدنت را به هیچ‌کس نخواهم گفت
بیا که با هم زیر باران برویم
و برایت شعرهای خیس بسرایم.

(۴)
ئەگەر ڕۆژێ بیرت کردم
وێنەکەم له باوەش

بگره
مردن کە هات پرس ناکات
لەناو دڵتا هەڵم بگره.
…
من ئەزانم کەس هێندەی تۆ
بیرم ناکات دوای مردنم
بۆیه ئێستا وەرە بۆلام
بڵێ ئازاد که گەردنم.
…
ئەو ڕۆژانەی دونیا سارده
دڵتەنگ مەبه ئەی گیانی گیان
بیری ئەو ڕۆژانە بکه
پێکەوە بووین لەبەر باران.
…
لۆمەی خۆت مەکه با دڵم
هێندەی تر بۆ تۆ تەنگ نەبێت
ڕەنگه ژیان دوای مردنم
یادەوەری جوانی پێ بێت.
…
من هەر دەریاکەی جارانم
لەناو دڵی تۆدا نامرم
جارجار به خەون دێم بۆ لات
نازی تەنیاییت هەڵ ئەگرم.
◇
اگر روزی دلتنگم شدی
عکسم را به آغوش بگیر
مرگ که بیاید، سوال نمی‌کند
پس میان جان و دلت مرا نگه دار.
…
خوب می‌دانم که هیچکس اندازه‌ی تو
بعد از مرگم، یادم نخواهد کرد
پس به این دلیل اکنون بیا پیشم
بگو که حلالم کن اینقدر تنهایت گذاشتم.
…
این روزها دنیا سرد شده است
دل آزرده نباش ای جان جانان
یاد آن روزها بیفت
که باهم زیر باران بودیم.
…
خودت را سرزنش نکن تا که دلم
بیشتر از این برایت تنگ نشود
چنین زندگی‌ کن که بعد از مرگم
به‌یادآوری جوانی‌ام را.
…
من هنوز همان “دریا”ی گذشته‌ام و تغییری نکردم
تا میان قلب تو هستم، نخواهم مرد
گاه گاه در رویا می‌بینم، که نزدت می‌آیم
و درد تنهایی‌ات را پایان خواهم داد.

(۵)
[بێدەنگی]
شتێکم پێ مەڵێ کە دەیزانم
ئەوەم ‌پێ بڵێ کە نایزانم
بۆ نمونه مەڵێ پیربوویت
بڵێ زۆرم خۆشم دەوێیت.
…
هەمیشه دڵی خۆم بۆ پیاوێک تەنگ کردووە
تەنانەت ناشزانم منی خۆش دەوێت
یان ڕقی هەیە بۆم.
…
بێدەنگی هەندێک جار عەشق دەکوژێت
بێدەنگ مەبه
وتنی تەنها وشەیەک
کەمێک جورئەتی پیاوانەی دەوێت.
…
تێناپەڕێت ڕۆژی من
بێ خەیاڵی هاتنت
دەزانم سەختە
بەڵام باشتره له خەیاڵی نەهاتنت.
…
تۆ بەرواری یەکی هەموو مانگێکیت
شەممەی ڕۆژەکانی هەفتە و
سەرەتا و کۆتایی ساڵیت
ئیتر پێم ناڵێیت چۆن لە بیری پیریم دەچیت.
…
کە دەتبینم
قەڵەمی زمانم دەشکێت
دەڵێم خودا
من تەنها ڕۆحم شک دەبەم
بە فیدای بێت
تا هەمیشه ئەوم هەبێت.
…
نەمتوانیوە به خەیاڵیش
ساتێک تۆ له دڵم دەرکەم
کاتێکیش که بیرت دەکەم
نازانم به چ زمانێک بۆت بنووسم
بیرت دەکەم.
◇
[سکوت]
آنچه را نی‌دانم، بازگو نکن!
آنچه را که نمی‌دانم، بگو
برای نمونه نگو پیر شده‌ای
بگو بسیار دوستم داری.
…
همیشه دلم را برای مردی تنگ کرده‌ام
که حتی خبر ندارم که مرا دوست دارد
یا که نفرت دارد از من.
…
سکوت اندک اندک عشق را نابود می‌کند
پس ساکت نباش!
گفتن تنها یک کلمه (دوستت دارم)
مختصری جرأت مردانه می‌خواهد.
…
تو نصیب من نمی‌شوی،
آمدنت را هم بی‌خیال شده‌ام
گرچه می‌دانم مشکل است
اما از نیامدنت را اندیشیدن، بهتر است.
…
تو تاریخ نخستین روز همه‌ی ماه‌های سالی
شنبه‌‌ی روزهای هفته‌ای و
ابتدا و پایان سال
دیگر به من نگو چگونه می‌توانی در پیری فراموشم نکنی؟!
…
می‌بینمت
قلم زبانم می‌شکند
و می‌گویم خداوندا!
من که فقط روحم را دارم
که به فدایش باد
تا همیشه تو را داشته باشم.
…
نتوانستم حتی در خیال هم
ساعتی تو را از دلم بیرون کنم
زمانی هم که بیادت می‌افتم
نمی‌دانم به چه زبانی، برایت بنویسم.

گردآوری، نگارش و برگردان اشعار:
#زانا_کوردستانی
دبیر سرویس شعر اقوام (کوردی)