میراث صنعتی کارخانه حلب سازی پالایشگاه کرمانشاه

 

کار خانه حلب سازی پالایشگاه کرمانشاه، میراث صنعتی برجای مانده در دومین پالایشگاه نفت ایران است که با شماره۳۱۳۷۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این کارخانه که در قلب پالایشگاه کرمانشاه قرار دارد، در گذشته تکمیل کننده ی زنجیره تولید و فروش و صادرات این واحد پالایشگاهی بود.شابلن های باقی مانده از خط تولید حلب در این واحد صنعتی قدیمی، تایید کننده ی تنوع محصولات تولیدی پالایشگاه در طول مدت فعالیت کارخانه حلب سازی بوده است.

این واحد صنعتی، با قدمت نزدیک به یکصد سال، طی دهه های فعالیت به تولید ظروف مختلف برای حمل نفت می پرداخت و نفت و فرآورده های آن در این ظروف به نقاط مختلف کشور حمل می شد.

در بخشی از گزارشی که در مجله ی”آیینه”،از نشریات قدیمی صنعت نفت در تاریخ مهرماه سال۱۳۴۰ با عنوان«كارخانه حلبي‌سازي پالايشگاه كرمانشاه»به چاپ رسیده، چنین می خوانیم: “معمولا در مواقع ضروري و احتياج،با ۲ساعت اضافه كار در روز مي ‌توان ده‌ هزار حلب تهيه و پر كرده،تحويل نمود.احتياجات مظروف اداره كل پخش كه در كرمانشاه تهيه مي‌ شود، ساليانه بالغ بر دو و نيم ميليون حلب است كه كليه آن در كارخانه حلبي‌ سازي كرمانشاه تهيه مي ‌گردد.اين حلب‌ها از مواد نفتي-بنزين-نفت چراغ-نفت گاز و امشي پر و جهت توزيع به اداره پخش تحويل مي ‌گردد.كليه احتياجات امشي كشور كه بالغ بر دو ميليون ليتر در سال مي ‌باشد،در اين كارخانه تهيه و در حلب ‌هاي ۱۸ليتري پر و تحويل اداره پخش مي ‌شود.حمل حلب ‌ها به وسيله كاميون ‌هاي پيمانكار از كارخانه حلبي ‌سازي انجام و روزانه معمولا بين ۸تا۱۰هزار حلب به وسيله كاميون‌ هاي مزبور بارگيري و طبق برنامه تنظيمي اداره پخش به نقاط تعيين‌شده توزيع مي‌ شود.”

این گزارش، تایید کننده ی اهمیت پالایشگاه کرمانشاه و کارخانه حلب سازی در فرایند تولید و پخش فراورده های نفتی در کل کشور است.

پالایشگاه کرمانشاه، در حقیقت دومین پالایشگاه نفت ایران بعد از آبادان است بهره برداری از این پالایشگاه جدید با ظرفیت دو هزار بشکه در روز آغاز شد و احداث آن با اکتشاف نفت در نفت شاه(نفت شهر کنونی)ضرورت یافته بود.منطقه ای که در سال۱۳۰۲ نخستین چاه نفت در آن به بهره برداری رسید.البته ذکر این یاداوری نیز ضروری است که پس از انعقاد قرارداد دارسی، کاوش برای نفت از کرمانشاه و مشخصا قصر شیرین آغاز شده بود، اما بدلیل اقتصادی نبودن میزان نفت بدست آمده، کاوشگران آنجا را موقتا رها و به جنوب ایران رفته بودند.بهر روی، پالایشگاه کرمانشاه یکبار در سال۱۳۱۴ افزایش ظرفیت داده شد و به ظرفیت یکصد هزار تن در سال رسید و سپس در سال ۱۳۴۷ برای افزایش ظرفیت مورد طراحی تکمیلی قرار گرفت و از سال۱۳۵۰ ظرفیت تولید پالایشگاه تا سقف ۲۱هزار بشکه در روز افزایش یافت که در نوع خود و در آن مقطع زمانی رقم قابل توجهی بود.

حلب نفت، روغن و امشی کرمانشاهی، جایگاهی ویژه در مبادلات نفتی و حتی فرهنگ و زندگی مردم بافت.لطف این حلب ها امکان استفاده چندين و چند باره بود،به نحوي كه در بسياري از خانه‌ ها،با اضافه كردن درب و قفل و كلون به این حلبی ها،آنها را به شكل گاوصندوقي درمی آوردند كه پول،طلا،مدارك شناسايي و بعضاً خوراكي‌هاي مورد علاقه بچه‌ها در آن جا مي ‌گرفت.خصوصاً اینکه جنس فلز بکار رفته در این ظروف،امکان شستشو و پاک سازی کامل آن از مواد نفتی را برای استفاده های بعدی فراهم می کرد.در طول نزدیک به یکصد سال فعالیت پالایشگاه نفت کرمانشاه، با خاطراتی طولانی از نخستین دهه های فعالیت صنعت نفت در ایران تا انقلاب و پس از آن بمباران های جنگ تحمیلی،خاطرات زیادی از تاریخ معاصر ایران را در دل مردم کرمانشاه، کارکنان پالایشگاه و کارگران کارخانه حلب پرکنی برجای گذاشته است.

کارخانه حلب سازی و حلب پرکنی کرمانشاه در سال۱۳۹۴ بعنوان میراث صنعتی غب کشور و شهر کرمانشاه معرفی و با شماره۳۱۳۷۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.تکمیل و راه اندازی این موزه صنعتی می تواند در کنار دیگر دیدنی های این شهر باستانی، مقصد جدیدی به گردشگران داخلی و خارجی مراجعه کننده به کرمانشاه ارائه و در رونق اقتصادی این شهر زیبا و مردمان مهربانش موثر باشد