میراث صنعت نفت در ترویج دوستی و ورزش و صلح _ فرشید خدادادیان

میراث صنعت نفت در ترویج دوستی و ورزش و صلح

مسابقه شنای ارتش های متفقین در آبادان

فرشید خدادادیان*

آرام عیدی پور**

بررسی و توجه به اسناد و گزارش های تاریخی صنعت نفت و مطبوعات ایران نشان می دهد؛ایران،سه سال قبل از تشکیل”سیزم”، میزبان مسابقات ارتش های جهان بود

بیش از هفتاد سال از تشکیل”سیزم”می گذرد.شورا و کنسولی که برگزاری مسابقات ورزشی بین ارتش های جهان را برعهده دارد و در سال۱۹۴۸میلادی تشکیل و البته از سال۱۹۵۱میلادی موقعیتی جهانی یافته است.

پژوهشگران ارائه دهنده ی این مقاله در جدیدترین بررسی خود بر تاریخ ورزش در ایران، به شواهد و مستنداتی دست یافته اند که نشان می دهد، حداقل سه سال قبل از تشکیل این شورا در سطح جهانی، ایران در سال ۱۹۴۵ و در شرایطی که میزبانی نیروهای متفقین را برعهده داشت، محل برگزاری مسابقاتی بین این ارتش ها در شرکت-شهر نفتی آبادان از شهرهای استان خوزستان(استان ششم آن مقطع زمانی) بود.بر اساس یافته های این پژوهش می توان در تاریخ نخستین مسابقات ورزشی بین ارتش های چند کشور جهان، بازنگری کرده و این پیشینه را در ایران پس از پایان جنگ جهانی دوم یافت.

چنانچه در تاریخچه و پیشینه ی مستند و منتشر شده ی سیزم آمده؛ شورای بین ‌المللی ورزش ‌های نظامی Conseil International Sport Militarie که به اختصار سیزم (CISM)خوانده می ‌شود، در ۱۸فوریه۱۹۴۸ در شهر نیس کشور فرانسه با هدف ایجاد پیوند میان مهارت ‌های نظامی و رشته ‌های ورزشی مرتبط تأسیس شد.

اعضای بنیانگذار سیزم ۵کشور؛ لوکزامبورگ، هلند، بلژیک، دانمارک و فرانسه بودند، اما با عضویت آرژانتین، مصر و ۹کشور اروپایی دیگر در سال۱۹۵۰ و عضویت ایالات متحده امریکا در ۱۹۵۱ این سازمان، رفته رفته موقعیتی جهانی پیدا کرده است.

سیزم، در سال ۱۹۹۵ از سوی کمیته بین المللی المپیک به رسمیت شناخته شد و در همین سال اولین دوره ی بازی ‌های ارتش ‌های جهان را در رم پایتخت ایتالیا برگزار نمود.مسابقاتی که بصورت دوره ای و زمان بندی شده از سوی سیزم، از آن تاریخ تا کنون در حال برگزاری است و هم‌اکنون(۲۰۲۲میلادی)ارتش های ۱۲۷ کشور عضو این سازمان بوده و در مسابقات جهانی آن شرکت می کنند.

گرچه پنج کشور بنیانگذار، CISM را در حین ملاقات در نیس و در قالب یک رویداد شمشیربازی ایجاد کردند، اما آنها یک پروژه ی جهانی را در ذهن داشتند.البته تمایل نظامیان برای دیدار در میدان ‌های ورزشی به جای میدان‌ های جنگ چیز جدیدی نبود.در واقع، درست پس از جنگ جهانی اول، اولین بازی ‌های متقابل به ابتکار ژنرال پرشینگ و همراهانش، با حضور ۱۸کشور به نمایندگی از پنج قاره برگزار شد.در سال ۱۹۱۹، ۱۵۰۰ورزشکار در ۲۴رشته ورزشی مختلف در مقابل تماشاگران زیادی در Joinville در حومه ی پاریس به رقابت پرداختند.اما متاسفانه، رقابت های ورزشی مانع از بروز جنگ عالمگیر دوم نشد و ارتش ها باز هم از میادین ورزشی، به سنگرهای جنگ بازگشتند.

پس از جنگ جهانی دوم، شورای ورزش ارتش های جهان، این بار محدود به نیروهای متفقین احیا و بازی های بین المللی ایشان در سال ۱۹۴۶ در برلین برگزار شد.این سری از مسابقات تنها در زشته ی دو و میدانی برگزار شد.در می ۱۹۴۶، شورای ورزشی نیروهای متفقین توسط سرهنگ دبروس و سرگرد مولت که دو سال بعد از بنیانگذاران CISM بودند، تشکیل شد.

متأسفانه، به دلیل اختلافات سیاسی، شورای ورزش نیروهای متفقین در سال ۱۹۴۷ خاموش شد. با این حال، این ایده‌ در سال بعد با تأسیس CISM و ظهور چشم ‌انداز جهانی دوباره احیا شد و در طول سال ها، عضویت کشورها در آن با سرعت ثابتی پیشرفت کرده است.

ظهور جنگ سرد و تأسیسSKDA ، یک سازمان ورزش نظامی که کشورهای عضو آن نیز اعضای پیمان ورشو بودند، CISM را از وضعیت رسمی جهانی که می خواست و باید توسط IOC به رسمیت شناخته می شد، رد کرد، اما چرخش سیاسی در پایان دهه ی۸۰ و به طور خاص سقوط دیوار برلین، به طور ناگهانی انگیزه ای دوباره به گسترش CISM داد.در فاصله تنها چهار سال (۱۹۹۱-۱۹۹۵)، ۳۱ کشور عضو جدید به این سازمان پیوستند.چنین پیشرفت سریعی منجر به به رسمیت شناختن سیزم توسط نهادهای بین المللی به عنوان IOC شد.(۱)

در بررسی مستندات تاریخی و گزارش ها و اخبار منتشر شده از ایران در سال های پایانی جنگ جهانی دوم، امروز ما شواهد و مستنداتی در دست داریم که نشان می دهد پیشینه ی برگزاری مسابقات ورزشی بین ارتش های کشورهای مختلف در جنوب غرب ایران، حداقل سه سال قبل از تشکیل سیزم و اتفاقا با حضور نمایندگان ارتش های متفقین حاضر در ایران صورت پذیرفته است.

برخی معتقدند؛ ایران ناخواسته وارد جنگ جهانی دوم شد و حضور نیروهای متفقین در این کشور را”اشغال نظامی”می دانند.برخی دیگر از پژوهشگران تاریخ معتقدند؛ تصمیم سیاسی بنیانگذار حکومت پهلوی مبنی بر نزدیکی به آلمان نازی باعث شد تا جهان و مشخصا متفقین از تبدیل ایران به دولت متحد هیتلر پیشگیری نمایند، خصوصا اینکه ایران به دو دلیل برای متفقین ارزشی حیاتی داشت.

نخست؛ منابع نفت که بریتانیا، یکی از دول تاثیر گذار حلقه ی متفقین از این کشور در حال بهره برداری بود.با حمایت غیرمستقیم بریتانیا، یک منبع عمده ی جدید نفت کشف شده بود و خود شرکت نفت انگلیس و ایران بسیار سریع به شرکتی مهم تبدیل شده بود، بطوریکه تا پایان سال۱۹۱۰ این شرکت ۲۵۰۰۰کارمند در استخدام خود داشت.(۲)

و دومین اهمیت ایران برای متفقین، شاه راه ارزشمند ارتباطی و کمک رسانی به جبهه شرق در روسیه از طریق آبراه خلیج فارس و امتداد جنوب به شمال ایران بود.

دو دلیلی که ارزش و اهمیت حیاتی خود را در سال ها و ماه های پایانی جنگ جهانی به اثبات رسانیده و به تعبیر چرچیل؛”متفقین روی موجی از نفت از پیروزی رسیدند”(۳))

در کنار تمامی مصائبی که حضور بدون هماهنگی و بنوعی اشغال ایران توسط متفقین برای ایران و ایرانی بهمراه داشت، باید این نکته را نیز در نطر بگیریم که اگر بریتانیا و شوروی ایران را تسخیر نمی کردند چه اتفاقی ممکن بود رخ بدهد؟ارتش نازی ممکن بود بر ارتش سرخ پیروز شود میدان های نفتی مهم خلیج فارس را به دست آورد.آنگاه نتیجه برای متفقین و جهان فاجعه بار بود.سر ریدر و.بولارد سفیر سابق ایران در خاطراتش نوشته است؛ اکنون پاسخ نهایی و توجیه پذیر اشغال ایران را نمی توان داد.پیچیدگی مسائل پیرامون این واقعه نتیجه گیری نهایی را بسیار دشوار کرده است.در این مورد تاریخ باید قضاوت کند.(۴)

بهر روی، جنگ، مرگ بارترین و منفورترین رویدادی است که جامعه ی انسانی، آنهم در ابعاد جهانی می تواند ان را تجربه کند، اما همانقدر که جنگ تلخ و مرگ بار است، خبر پایان جنگ شیرین و امید بخش است.ایران گرچه در سال های خواسته یا ناخواسته درگیر جنگ جهانی دوم شدن، مصائب فراوانی را تجربه کرد، اما خود را در پیروزی متفقین بر آلمان نازی شریک و سهیم می دانست.

روزنامه اطلاعات در سرمقاله شماره۵۷۵۴از سال نوزدهم انتشار خود به تاریخ سه شنبه هجدهم اردیبهشت ماه۱۳۲۴ در مطلبی تحت عنوان؛”پیروزی متفقین ما” نوشت؛دیروز نوید فرحبخش پیروزی و فتح و ظفر را امواج رادیو بگوش جهانیان رساندند و آلمان مهاجم اسلحه را بر زمین گذاشت و بلاشرط تسلیم متفقین گردید.ملت ایران که در زمره ملل متفق قرار دارد و دوش به دوش متفقین در راه حصول پیروزی و غلبه نیروی حق و عدالت و آزادی کوشیده است و شریک در این فتح و پیروزی است اکنون بی نهایت خرسند و شادمان بوده و بر خود می بالد که در این پیروزی درخشان سهم بزرگی داشته.این روزنامه در تیتر اصلی همان روز خود نوشت؛آلمان تسلیم شد-پایان جنگ در اروپا و زیر آن نوشت؛ امروز روز پیروزی است.(۵)

همین روزنامه، شش روز قبل از آن خبر مرگ هیتلر را داده و نوشته بود؛ هیتلر در مرکز فرماندهی خود در برلن کشته شد.کلیه پایتخت های جهان انتظار تسلیم آلمان را دارند.(۶) در مجموع اردیبهشت۱۳۲۴، ایران و جهان متاثر از پایان جنگ جهانی دوم، ایام متفاوتی را سپری می کردند.متاثر از همان”روز پیروزی”، در جنوب غرب ایران و در شرکت-شهر نفتی آبادان در قالب مراسم”جشن پیروزی” یک دوره مسابقه ی شنا بین نیروهای نظامی انگلیسی، امریکایی و کارمندان اروپایی و کارکنان ایرانی کمپانی نفت برگزار شد.مسابقاتی که در روز چهارشنبه ۱۹اردیبهشت ماه برگزار شد و به همین دلیل می توان آن را مقدم بر بازی های بین ارتش های چند کشور، مبنای تشکیل سیزم دانست.

محمد کاظم عصاره، از کارکنان کمپانی نفت که خود در ورزش نیز فعال و همکار افتخاری غلامرضا گلگون، نماینده ی مجله نیرو و راستی در آبادان بود، گزارش این مسابقه را با ذکر جزئیات تنظیم و در شماره۴۹ مجله مذکور منتشر نموده است.

در این گزارش با تیتر؛”مسابقه قهرمانی شنای متفقین در آبادان”، می خوانیم؛

در عصر چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴(جشن پیروزی)مسابقه قهرمانی شنا بین دول متفقین ایران امریکا انگلیسی های کارمند شرکت نفت، سربازان انگلیسی مقیم خوزستان و هندی ها در استخر”بریم”بعمل آمد.

همانطوریکه پیش بینی شده بود این مسابقه بسیار مهیج بود چون شناگران هندی برای مسابقه حاضر نشدند، آغاز مسابقه کمی به تاخیر افتاد.”مایر” و “همایون” شناگران امریکا و ایران در اولین مسابقه هیجان عجیبی بین تماشاچیان تولید کردند و یک طول ۳۳یارد استخر را با شنای آزاد به پایان رسانیدند.در نتیجه مایر با فاصله چند اینچ برنده محسوب شد.این دو رقیب در دو مرحله دیکر یکی در مسابقه دو طول استخر(۶۶یارد) و دیگری در ۱۰۰یارد با هم رقابت کردند.در مسابقه ۶۶یارد باز هم مایر با فاصله چند اینچ فاتح شد ولی در ۱۰۰یارد همایون با اختلاف تقریبا دو ثانیه از مایر قهرمان شنای امریکا پیشی گرفت.مسابقه جالب توجه دیگر که ختم خیلی خوب و سریعی داشت شنای دو طول استخر ۶۶یارد قورباغه بود.”هوکان” از نیروی انگلیس، “عصاره” از ایران و “ایلاگوس” از امریکا ختمی به مدت سی و پنج ثانیه داشتند.در شنای یک طول استخر ۳۳یارد کرال پشت، “رحمتی” از ایران و “والی” از انگلیسی های کارمند شرکت نفت دوم شدند.فاصله آنها به قدر یک ثانیه بود.

دسته ایران دو مسابقه امدادی را به آسانی برد و با بردن آنها خود را قهرمان شنای این مسابقه کرد.این جوانان به استثنای یک نفر همه از باشگاه ورزش شاگردان نفتی بودند.

ایرانیان با گرفتن ۲۴امتیاز حائز رتبه اول شدند و حقیقتا لیاقت و شایستگس این ۲۴امتیاز را داشتند و بهترین تیم این مسابقه را تشکیل می دادند.

مسابقه ها با بازی واترپولو(توپ بازی در آب) بین دسته انگلیسی های کارمند شرکت نفت آبادان خاتمه پذیرفت و در این بازی نیز ایرانیان برتری خودشان را نشان داده و با زدن چهار گل برنده حسوب شدند.

در پایان مسابقات جوایز توسط دوشیزه”رابینسن”که خود از شناگران نامی انگلستان است توزیع شد و بدین ترتیب یکی از عصرهای مهیج که برای ما ارزش بسیاری داشت پایان پذیرفت.

دسته موزیک می نواخت و جوانان ایرانی با قهرمانان این مسابقه با یک دنیا افتخار استخر شنا را ترک گفتند.در اینجا لازم است از آقایان انصاری، متصدی آموزشگاه شبانه روزی شرکت نفت و اللهی، دبیر ورزش آبادان که در تشویق و آماده نمودن شناگران سهم بزرگی داشتند سپاسگزاری شود.محمد کاظم عصاره(۷)

فعالیت کمپانی نفت در جنوب ایران و حضور کارکنان اروپایی و امریکایی و کانادایی، تبادل فرهنگی، ورزشی و اجتماعی در این بخش از جغرافیای ایران بین ساکنان محلی و میهمانان کاری فراوان اتفاق افتاد و از جمله در حوزه ورزش نیز این مراودات متعدد بود، اما این خبر مربوط به ۱۹اردیبهشت سال۱۳۲۴ برابر با ۹می۱۹۴۵ در کنار اهمیتی که در بعد فعالیت های ورزشی بعنوان بخشی از میراث صنعتی در این شرکت-شهر نفتی دارد، از این جهت نیز مهم است که می تواند مبداء مسابقات ورزشی بین ارتش های کشورهای جهان و تاریخچه این فعالیت ها قبل از تاسیس”سیزم”را به چالش کشیده و تغییر دهد.

ورزش، میدان رقابت و رفاقت است، برخلاف جنگ، که میدان رقابت و دشمنی است.امید اینکه رقابت ها در سراسر جهان در میادین ورزشی و توام با رفاقت و صلح باشد.

*فرشید خدادادیان:پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی در ایران

**آرام عیدی پور: شناگر و رکورد دار سابق شنای ایران و بازیکن و مربی سابق تیم ملی واترپولوی ایران

پی نوشت ها:

۱- https://www.milsport.one/

۲- دانیل یرگین: نفت پول قدرت ترجمه دکتر منوچهر غیبی ارطه ای جلد اول ۱۳۷۳ انتشارات روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران تهران

۳-فرشید خدادادیان؛خوزستان تمدن و نفت، انتشارات دلا،۱۳۸۹،صفحه۴۳

۴- ریچارد آنتونی استوارت: سپیده دم در آبادان ترجمه سید حسن جزایری ۱۳۹۰ انتشارات شاپور خواست خرم آباد صفحه۱۲

۵- روزنامه اطلاعات،سال۱۹،شماره۵۷۵۴، سه شنبه۱۸اردیبهشت۱۳۲۴ صفحه۱

۶-روزنامه اطلاعات،سال۱۹، شماره۵۷۴۹، چهارشنبه۱۲اردیبهشت۱۳۲۴، صفحه۱

۷-مجله نیرو و راستی، شماره۴۹ چهارشنبه۲خرداد۱۳۲۴ صفحه ۱۲

دکتر فرشید خدادایان : پژوهشگر تاریخ صنعت نفت