¤ بی‌توجهی به کتاب و کتابخوانی در آموزش و پرورش / عبدالله سلیمانی
با وجود گذشت چند دهه از انقلاب، هنوز در مدارس ما امر کتاب، کتابخوانی و لذت مطالعه هم چنان غایب بزرگ است.
اگر از دبیران بپرسید آخرین کتابی که مطالعه کردید چه بوده؟، نود تا نود و پنج درصد پاسخ می‌دهند ما کتاب نمی‌خوانیم!.
در تمام مدارس استان کرمانشاه، بعید است یک کتابخانه در رده‌ی سنی دانش‌آموزان وجود داشته باشد!؟
با مطالعه‌ی مجموعه مقالات و منابع پیرامون آموزش و پرورش، نتیجه می‌گیریم که به اتفاق نظر بیشتر پژوهشگران و کارشناسان، امر مطالعه و فرهنگ کتاب و کتابخوانی را پاشنه‌ی آشیل نظام آموزشی برشمرده‌اند.
در آخرین گزارش مربوط به سال ۱۳۷۳ نیز همچنان می‌بینیم که “جایگاه نداشتن کتاب در آموزش مدرسه‌ای” (آذرنگ، ص۹۳) به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل رکود در امر خواندن گزارش شده است.
مشاهدات موجود در چند دهه‌ی اخیر نیز باز بر این رکود و بحران بی‌توجهی به کتاب و امر مطالعه گواهی می‌دهد.
با وجود پیوند تاریخی میان کتابخانه و امر آموزش، و اشاره به پژوهش و امر مطالعه در کلیات نظام آموزشی، متاسفانه از زمان شکل‌گیری مدارس جدید در ایران، به دلیل اتکای بیش از اندازه بر متن واحد درسی، میان آموزش و پرورش و کتابخانه جدایی افتاده است.
این بحران پس از سال‌ها امروز به فرجامی تراژیک و گاه طنز گونه منجر شده و به یک امر عادی تبدیل شده که دیگر نه دبیران و معلمان احساس نیاز به کتاب و کتابخوانی می‌کنند، نه دانش‌آموزان، نه مدیر مدرسه و نه وزیر آموزش و پرورش و…!
بی‌شک در چنین نظامی، میزان مطالعه روزانه در همان ۱۰ یا ۱۲ دقیقه می‌ماند و کشورهای پیشرفته از ۳ ساعت به ۴ ساعت و امروز به ۶ ساعت مطالعه روزانه می‌رسند.!
اگر نقش اول را در ترویج کتاب و کتابخوانی به خانواده می‌دهیم، باید پرسید به خود خانواده هم این فرهنگ و لذت خواندن و پژوهش را در آغاز در/با مدرسه می‌آموزد و آشنا می‌شود.
حساس‌ترین نقش در اشاعه‌ی كتابخوانی و لذت خواندن در هر جامعه‌ای بر عهده‌ی معلمان مدارس و نظام آموزش و پرورش آن جامعه است.
اگر دانش‌آموز در مدرسه با كتاب آشنا شده و لذت مطالعه، کشف مجهولات و افزايش دانایی را درك كند و به مطالعه خو بگيرد، بعدها همین روحیه را با اشتیاق تمام به خانواده خود هم می‌برد.
شخصاً تنها خاطره‌ای که از کتاب و کتابخانه در مدرسه تا به امروز داشته‌ام، مربوط به دوران دانش‌آموزی در دبیرستان کزازی (نخستین دبیرستان پسرانه‌ی کرمانشاه) می‌باشد که با سی سال تدریس در آموزش و پرورش، دیگر چنین کتابخانه‌ای را در طول سال‌ها تحصیل در مدارس مختلف کرمانشاه ندیده‌ام.
نقش نظام آموزشی در گسترش و نهادینه ساختن فرهنگ مطالعه و کتابخوانی کلیدی و سرنوشت ساز است.
بدون تردید سیستم آموزشی نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت افراد دارد، به خصوص در مقاطع راهنمایی و دبیرستان.
آن چه می‌تواند به بعد شخصیت، اندیشه و دانایی دانش‌آموزان کمک کند، در درجه‌ی نخست، وجود دبیران پویا و اهل کتاب و در کنار آن یک کتابخانه در رده‌ی سنی دانش آموزان است.
در این دوره حتی ممکن است، آنچه که فرد در خانواده تحت تاثیر اعضای آن یاد گرفته، به کلی تغییر دهد یا اصلاح کند.
برای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان و برای افزایش سرانه‌ی مطالعه، باید علاوه بر تجهیز کتابخانه‌های آموزشگاهی، کتاب‌های آن‌ها وجین شده و کتابداران فعال و متخصص در مدارس به کار گرفته شوند. ضمن آن لازم است در درجه‌ی اول اتاقی تمیز و مجهز با انواع کتاب‌های انتخاب شده به ویژه کتاب‌هایی در حوزه‌ی ادبیات داستانی و نیز ایجاد محیط شاد فضایی را ایجاد کرد، تا دانش‌آموزان با رغبت به کتابخانه مراجعه کنند.
امروزه دیگر همگی به این واقعیت پی برده‌اند اصول و اساس پیشرفت و توسعه کشور ابتدا توسعه فرهنگی می‌باشد.
نگاهی گذرا به علل موفقیت کشورهای پیشرفته جهان مبین این واقعیت است که بخش عظیمی از این موفقیت‌ها مرهون توجه به نسل جوان و نوجوان این کشورها و سرمایه‌گذاری در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای آنان بوده است.
✍ دکتر عبدالله سلیمانی
نویسنده و پژوهشگر، شاعر و مدرس ادبیات فارسی
ارسال دیدگاه