چگونه کسب و کار خود را آغاز کنیم – دکتر امان اله رجبی

از کجا آغاز کنیم؟
این سوالی است که اکثر افرادی که تمایل به ایجاد کسب و کار مستقل خود را دارند می پرسند؛ شاید اگر این سوال به درستی پاسخ داده شود؛ قسمت اعظم کار حل می شود. در حقیقت پاسخ به این سوال تداعی کننده مسیر حرکت و شروع فرایند هدفگذاری می باشد.
خب به نظر شما از کجا شروع کنیم؛ بله درست حدس زدید؛ همین که تصمیم بگیرید نقطه ی اغاز یک فرایند ایجاد کسب و کار و یا فعالیت اقتصادی و تجاری می باشد. به عقیده ی من این مرحله سرنوشت سازترین فعالیت هر کسب و کاری بوده و چه بسا افرادی که در این مرحله ناامید و سرنوشت خود را عوض می کنند. برخی سراغ کار آزاد، دیگری کار اداری و دولتی و …
همین که تصمیم گرفتید و عزم خود را جزم کردید؛ آغاز شما کلید خورده است. در مقالات و یادداشتهایی که از من دیده اید بارها به اهمیت هدفگذاری، ایجاد و ساختن اشاره نموده ام. شاید از خود سوال کنید این مراحل چقدر اهیمت دارد.
و چرا این همه بر آن تاکید می شود. امروزه با گسترش دانش و سواد عمومی جامعه درک بهتر نیازمندیها، تولید محصولی رقابتی، فعالیت در محیطی پر تنش و هزاران چالش پیش روی کسب و کارهای بزرگ مخصوصا فعالیت های دانش بنیان و نو پا نیازمند تعیین هدف می باشد تا ابزار، امکانات، فرایند و مسیر راه به درستی مشخص گردد.
در صورتی که هدفگذاری درست انجام نشود؛ قطعا طی مسیر به دلیل وجود بحران ها و چالش های پیش بینی نشده دچار مشکل خواهد بود. تعیین هدف یعنی من می دانم کجا و با چه ابزار و در نهایت به چه سرمایه گذاری مادی، معنوی و انسانی در حرکت هستم.

مراحل آغاز یک کسب و کار:

با مقدمه ی کوتاهی که عرض شد می رسیم به مراحل ایجاد یک کسب و کار؛ هر فعالیتی با توجه به نوع، محصول، مشتری، مکان و زمان ایجاد تابع شرایط ایجاد و ابزارهای متفائتی است. برای مثال ایجاد یک استارتاپ متکی بر فضای مجازی و اینترنت کاملا با یک فعالیت تولیدی متفاوت است. اما تمام این فعالیت ها دارای ویژگی های یکسانی هستند که به آنها اشاره و هریک را توضیح خواهیم داد.

– ایده پردازی

مهمترین مرحله از ایجاد یک کسب و کار ایده پردازی می باشد. بسیاری از شرکت هایی که اکنون به عنوان رهبران بازار در جامعه فعالیت موثری انجام می دهند؛ نشات گرفته از یک ایده و یا الهام گرفته از یک ایده ی قبلی می باشد. اگر اطراف خود را به درستی نگاه کنید بسیاری از این کسب و کارها را می بینید که فعالیت می کنند. اینجا ذکر این نکته حائز اهمیت فراوان است که برخی ایده پردازی را با آرزوها و امیال خود اشتباه می گیرند. ایده زمانی درست است که قابل اجرا بوده، مشکلی را حل نماید، ماندگار و قابل فهم باشد، برای جامعه و یا محیط مضر نباشد. پس ابتدا ایده پردازی را یاد بگیرم. ایده پردازی با مطالعه، تحقیق، مشاهده و مشورت ایجا می شود. بسیاری از ایده ها در ابتدا برای رفع یک یا چند مشکل شکل گرفته اند، مانند تاکسی های اینترنتی و یا سرویس های خدماتی در بستر اینترنت …

– ایده پروری

شاید سوال کنید ایده پروری چیست و چه فرقی با ایده پردازی دارد.
ایده پروری همانطور که از اسمش پیداست؛ مرحله ی بعد از ایده پردازی می باشد. شما باید بلد باشید ایده ی خود را در ذهن خود بشکافید و اجزای ان را بدانید؛ ابزارها و روشهای انجام ان را در ذهن خود بشمارید. حتی در ذهن خود تصویری از آینده ی ایده ترسیم کنید. اگر این مرحله را به درستی انجام دهید کارتان در پیاده سازی روی کاغذ راحتتر می شود. این مرحله مثل این است که شما یک بار فیلمی را دیده باشید و مجدد بخواهید آن را دیده و تحلیل کنید. طبیعتا تماشای دو یا چندباره یک فیلم در کشف جزئیات و تحلیل آن نقش بسزایی داشته، شما را قادر می سازد؛ تحلیل دقیق و درستی از آن انجام دهید.

– مطالعات بازار و تحقیقات میدانی

پس از اینکه ایدهی خود را کاملا تجزیه و حلیل کردید و به چراییها و چگونگی ها و سئوالات مهم کسب و کار خود رسیدید پاسخ به این سوالات را باید در میدان پیدا کنید. این مرحله پس از تعیین محخل فعالیت که جزء زیر لایه های ایجاد کسب و کار است صورت می گیرد. شما باید اطلاعات دقیقی از بازار خود، رقبا، محصولات و خدمات مشابه، قیمت و کیفیت آنها و تمام جزئیات ایده و یا محصولی که از ایده نشات گرفته است در بازار و محیط پیرامون خود پیدا کنید. شاید بگویید در صورتی که ایده یا محصول من برای اولین بار ایجاد و یا تولید شده باشد چه؟ بله باز این مرحله از دیدگاه اینکه محصول شما چقدر می تواند خلاء بازار را پر کند و یا چه نیازی را مرتفع منی سازد در این مرحله انجام می گیرد. شاید زمان ارائه محصول و یا موقعیت و بازار هدف را بتوانید در اینجا مشخص و با علم و آگاهی سراغ مرحله ی بعد بروید.

– تبدیل ایده به مدل کسب و کار

ایجاد مدل کسب و کار و تبدیل ایده به آن یکی از مراحل مهمی است که نیازمند یادگیری قبل از تدوین بوده و شما بایستی بلد باشید قبل از آن RFP و طرح تجاری بنویسید. یادگیری و نوشتن در این خصوص مستلزم مطالعات و آموزش های اساسی بوده، ضمن یادگیری باید بصورت عملیاتی نیز به عنوان پیلوت چند مورد انجام دهید. لذا تا قل از اینکه در این خصوص کاملا مسلط نشده اید اقدامی نکنید و کار را همراه یک نفر متخصص و یا مشاور کارآزموده جلو ببرید. به یاد داشته باشید بعضی مواقع هزینه کردن مقدم بر اقدام است و شما را از زیان های اساسی و سود های کلان آینده بهره مند خواهد کرد.
مدل کسب و کار در حقیقت عبارت از کلیاتی در مورد انتخاب مشتریان، تعیین بازار هدف، استراتژی فروش و بازاریابی، در شرکت های نوپا جذب سرمایه گذار و تعامل با آنها، انجام وظایف و برون سپاری، ترکیب منابع، نفوظ در بازار، ایجاد مطلوبیت برای مشتریان و کسب سود است. در تعریفی دیگر مدل کسب و کار منطق سیستم کسب و کار در ایجاد ارزش است که پشت سر فرآیندهای واقعی شرکت قرار می گیرد. مدل های کسب و کار با توجه به نوع و اندازه ی شرکت و رسالت آن انواع مختلفی دارند که به برخی از آنها اشاره می کنم.
✓ مدل کسب و کار امتیاز فروش (Franchise Business Model)
✓ مدل جمع‌سپاری Crowdsourcing))
✓ مدل کسب و کار پلتفرم چندوجهی Multi-Sided Platform Business Model))
✓ مدل کسب و کار لیزینگ Leasing))
✓ مدل کسب و کار ماشین پول نقد Cash Machine Business Model))
✓ مدل کسب و کار اشتراکی Subscription Busniess Model))
✓ مدل کسب و کار درآمد پنهان Hidden Revenue Business Model))
✓ مدل کسب و کار فروش مستقیم Direct Sales Business Model))
✓ مدل کسب و کار واسطه گری (Brokerage)
✓ مدل کسب و کار بازاریابی وابسته Affiliate Marketing Business Model))
✓ …
– تدوین طرح کسب و کار

همانطور که در پارگراف بالا اشاره شد قبل از اینکه شما مدل کسب و کار خود را تدوین کنید باید بلد باشید FRP و طرح تجاری تدوین کنید. تدوین طرح کسب و کار از مهمترین و اساسی ترین فعالیت هایی که هر کسب و کار چه کوچک و چه بزرگ، در ابتدای مسیر باید انجام دهد و یا بهتر بگویم تدوین نماید. طرح کسب و کار تدوین شده دارای ویژگی هایی است که در زیر به آن اشاره می کنیم:
✓ دارای اهداف کلی و اساسی کسب و کار است.
✓ مشخصات مجری طرح و همکاران در آن به وضوح اشاره و توضیح داده شده است.
✓ تعریف و توصیف کسب و کار در آن به روشنی بیان شده است.
✓ تحلیل استراتژی بازار در آن به روشنی مشخص است و روشها و فرایندها دیده شده است.
✓ تحلیل مالی پروژه یا کسب و کار انجام شده و هزینه سرمایه گذاری اولیه، سرمایه در گردش، سرمایه راه اندازی و خرید تجهیزات، پیش بینی های سربار و هزینه های نیروی انسانی، میزان سودآوری و برگشت سرمایه و … در آن مشخص گردیده باشد.

– بودجه بندی

بعد از انجام مراحلی که گفته شد نوبت بودجه بندی است. خیلی از کارآفرینان و صاحبان کسب و کار به غلط فکر می کنند که هر خرید یا هزینه ای باید در همان موقع تعیین شود در صورتی که این تصور اشتباهی است. مفهوم برنامه ریزی و بودجه بندی در فعالیت های اقتصادی مانند راهنمایی روشن برای آن فعالیت بوده و باعث شفافیت و حرکت درست و اصولی در فرایند راه خواهد بود. با داشتن بودجه بندی در شرکت و سازمان خود قادر خواهید بود آینده ی روشن در پروژه ها و فعالیت هایی مانند بازاریابی و تبلیغات داشته باشید.

– نامگذاری ( برند یا نام تجاری)

تعیین نام و یا همان برند سازمانی به همراه شعار تبلیغاتی از مواردی است که متاسفانه در اغلب شرکت های فعال، مخصوصا شرکت های بزرگ با بی مهری به آن نگریسته شده و از مزایای آن غافل هستند. برند سازمانی هویت سازمان بوده و نشان دهنده قدرت و در برخی موارد محبوبت سازمان است. تعیین برند سازمانی در آینده هزینه های تبلیغات و بازاریابی شما را کاهش داده و مقبولیت و شهرت شما را افزایش خواهد داد. برند یا نام تجاری دارای ویژگی هایی چون سادگی، قابل فهم بودم، به یادآوری، ماندگار بودن، جذاب بودن می باشد که در طراحی آن باید دقت نمود. در اینجا لازم است به اختصار توضیح دهیم که برند از دو جزء logo type و logo Sign تشکیل شده است که هر یک بیانگر ویژگی های از شرکت یا محصول بوده و درماندگاری کسب و کار در ذهن مشتری نقش بسزایی دارد.

– تیم سازی

شاید به جرات بتوان گفت حیات و ممات یک کسب و کار یا فعالیت گروهی وابستگی مستقیم به تیم و نیروهای انسانی آن دارد. در رده بندی مهمترین عوامل شکست سازمانها در ۵ سال اول حیات خود این مولفه بالغ بر ۳۷ درصد سهم کل عوامل را داشته و در صدر برترین عوامل نابودی و زوال شرکت ها می باشد. اهمیت به این موضوع و جذب و تربیت نیروی انسانی مجرب تا جایی است که شرکت های بزرگ دنیا هزینه های فراوانی در جهت جذب و نگهداشت آن هزینه می کنند. جذب نیرو های انسانی درخور و شایسته نیازمند تخصص و دانش کافی بوده، حتما باید توسط متخصص امر به همراهی روانشناس حوزه ی منابع انسانی صورت گیرد.

– تهیه امکانات و تجهیزات

به یاد داشته باشیم برای ایجاد و یا ادامه هر فعالیت اقتصادی، اعم از تولیدی، بازرگانی و یا خدماتی ابزار و امکانات تخصصی آن مورد نیاز می باشد. این تجهیزات با توجه به نوع شرکت متفاوت بوده از ماشین آلات تولید یتا ابزار و امکانات اداری و سازمانی را شامل می شود.

– اخذ مجوز های قانونی

جهت راه اندازی هر کسب و کاری بسته به منطقه ی جغرافیایی آن و کشور مطبوع نیازمند مجوزهای قاونی می باشید که از سازمانهای مختلف بسته به نوع فعالیت صادر می گردد. در کشور ما این مجوزها از درگاه یکپارچه مجوزهای کسب و کار صادر و مراجع مختلف بر روی آن نظارت می نمایند.

– پیش بینی چالش ها

تهیه ی جدول و تفضیل چارت SWOT یکی از نیازمندیهای ابتدایی هر سازمان و بنگاه اقتصادی می باشد. این چارت به ظاهر ساده اما با محتوای اساسی و عمیق چالش های مسیر شما را نشان داده، شما می توانید راهکارها و موارد جبران برای آن بشمارید. و در صورت بروز مشکلات احتمالی از انها جلوگیری نمایید.

– فضای مجازی و بازار

یکی از ابزار های اساسی فعالیت های فروش و بازاریابی در عصر تکنولوژی و ارتباطات فضای مجازی و تولید محتوای مناسب برای این حوزه می باشد. فضای مجازی که در کشورهای مختلف کارکردهای مشخص و مفیدی دارد متاسفانه در کشور ما دچار بی مهری بوده، مهمترین های آن فیلتر می باشد. ولی با این وجود کارکردهای خود را داشته و همچنان جزء پیشنهادات اصلی ما می باشد. اما یادتان باشد برای این امر نیط نیازمند متخصص امر و فردی ماهر می باشید.

– فعالیت حرفه ای و اخذ بازخورد

حال فعالیت شروع شده است و شما باید بصورت حرفه ای مشغول کار باشید … به جهت اهمیت این موضوع و جلوگیری از انحراف مسیر در فعالیت های حرفه ای، در یادداشتهای بعدی در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد.