کودکان و جنگ-تبیین مفاهیم-دکتر فرزانه رحمتی مدرس دانشگاه و روابط بین الملل

۲- تبیین مفاهیم
۱-۲ کودک سرباز
بر اساس تعریف کنوانسیون از کودک،  کودک به معنای هر فرد انسانی است که زیر سن ۱۸ سال باشد. دولت  باید از استثمار اقتصادی کودکان و هرگونه کاری که برای آنها زیان بار بوده و موجب توقف در تحصیل او شده یا برای بهداشت جسمی، روحی، اخلاقی و اجتماعی او مضر است، جلوگیری نمایند. کودکان زیر ۱۵ سال نیاید در مخاصمات شرکت کنند و به استخدام نیروهای مسلح در آیند. (مهرپور،۱۳۷-۱۳۹: ۱۳۹۶) بر این اساس کودک سرباز به افرادی گفته می شود که کمتر از ۱۸ سال سن دارند و در عملیات نظامی به عنوان جنگنده، سرباز و یا نیروی پشتیبان در جبهه جنگ به کار گرفته می شوند. بسیاری از این کودکان در ارتش های رسمی و دولتی بکار گرفته می شوند و بسیاری دیگر توسط گروههای شورشی یا گروههای انقلابی و آزادی بخش و همچنین می‌توانند در نقش‌های متعددی از جمله کاشت مین و مواد منفجره، جاسوسی، تهیه آذوقه و مهمات، آشپزی و خدمات خانگی و در نهایت سوءاستفاده جنسی به استخدام در می آیند.
۲-۲ دلایل پیوستن کودکان به گروههای نظامی:
روند گسترش فقر و از هم پاشیدگی جوامع و دولت ها در بسیاری از نقاط جهان و بخصوص آفریقا و بخش هایی از آسیا شدت گرفته است. جنگ های امروزی نه تنها در میان ارتش های دوکشور بلکه در داخل یک کشور و گروههای مختلف اجتماعی در جریان است. در شرایط جنگی، جوامع شهری و روستایی سازمان و نظم مدنی یا سنتی خودشان را از دست می دهند. در بسیاری موارد، جنگ های داخلی میان قبایل و گروههای مختلف اجتماعی اساس زندگی را در آن کشورها از هم می پاشد. انسانهای فقیر و درمانده ای باقی می مانند که کوچکترین امکان و فرصت برای ادامه زندگی عادی خودشان ندارند. در بسیاری از کشورها کنترل و مسئولیت دولتی وجود ندارد به دلیل عدم وجود دولت خارجی و فقر مفرط و عدم امنیت و نبودن امکانات برای زندگی و عدم توانایی برای فرار یا مهاجرت به مناطق امن تر، انتخاب دیگری برای بسیاری از کودکان به جز تلفیق با گروههای نظامی نیست. و تنها اردوگاههای نظامی مامن امن برای ادامه زندگی آنان خواهد بود.
۳-۲ آسیب های پیش روی کودکان در مخاصمات مسلحانه
کودکان سرباز همواره با مسائل و مشکلات متعددی روبرو هستند. امروزه با توسعه سلاح‌های سبک و ارزان قیمت، به کارگیری کودکان به عنوان سرباز بسیار آسان‌تر شده است؛ زیرا کودکان به راحتی می‌توانند آن‌ها را حمل کرده و از آن استفاده کنند
آسیب‌های فیزیکی و جسمی کودکان در جنگ، تنها بخشی از هزینه‌هایی است که کودکان می‌پردازند. این کودکان با مشکلات اجتماعی عدیده‌ای نیز روبرو می‌شوند، از داشتن خانواده و مدرسه محروم بوده و به سیستم بهداشتی و درمانی دسترسی ندارند. آنها منزوی و مخفی هستند و بیشتر وقت خود را  به دور از اجتماع در مناطق جنگی صرف می‌کنند. آنها به طور معمول از میدان جنگ بر نمی‌گردند؛ زیرا نهایتا یا کشته می شوند و یا زمانی که مجروح می‌شوند، رها می‌گردند. این کودکان با مشکلات روحی و روانی متعددی مواجه می‌شوند.
۴-۲مخاصمات مسلحانه و انواع آن
افزایش مخاصمات غیر بین المللی در دهه های اخیر باعث کشتار غیر نظامیان در مخاصمات داخلی شده است. در این مخاصمات داخلی یا غیر بین المللی اعمال مقررات حقوق بشر دوستانه به دلیل شرکت در گروههای مسلح که اغلب بر ضد حکومت می جنگند، نامشروع و غیر قانونی است و رعایت مقررات حقوق بشر دوستانه بسیار دشوارتر از مخاصمات بین المللی است. بنابراین هر مخاصمۀ مسلحانه‌ای دو عنصر اساسی دارد: عنصر نخست، طرفین مخاصمه هستند که بایستی ماهیت آنها معلوم و مشخص باشد و عبارتند از دولت‌ها و گروه‌های مسلح سازمان یافته باشند یا اینکه یکی از طرفین دولت و طرف مقابل گروههای مسلح مخالف دولت می‌باشند و معمولاً در قلمرو داخلی دولت اتفاق می‌افتد. دومین عنصر مخاصمات مسلحانه، توسل به قوای مسلح می‌باشد. عملیات نظامی بوسیله قوای مسلح طرفین درگیر صورت می‌گیرد که نتیجه آن لطمه زدن به دشمن است.