“کودکان و جنگ” پیشینه پژوهش “دکتر فرزانه رحمتی” مدرس دانشگاه و روابط بین الملل

پیشینه پژوهش
با توجه به اهمیت موضوع و مسئله نقض حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در خصوص کودکان و بکارگیری آنان در مخاصمات مسلحانه و فجایع ناشی از این اقدامات که بخش اعظم قربانی این مخاصمات کودکان بی گناه می باشند، تاکنون پژوهش های خاصی در این زمینه با توجه به ممنوعیت بکارگیری کودکان در جنگ طبق اسناد حقوق بین الملل صورت نگرفته است. تنها تعداد محدودی از تحقیقات در مورد کودک سرباز در مخاصمات مسلحانه و اقدامات حمایتی از آنان در این باره پرداخته شده است.
هدف تحقیق
هدف پژوهش واکاوی ممنوعیت بکارگیری کودکان سرباز بر اساس اسناد بین المللی و اقدامات شورای امنیت در جلوگیری از استفاده ابزاری کودکان طبق اختیارات محوله منشور ملل متحد به این عضو اصلی در اجرای حفظ صلح و امنیت بین المللی است. لذا پرداختن به قطعنامه های شورای امنیت و نیروهای حافظ صلح از اقدامات این شورا ارزیابی قرار می گیرد.
روش گردآوری
روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی-تبیینی است. با استفاده از مجموعه مقالات، کتب و گزارشات مستند در شورای امنیت و یونیسف مطالب با استناد به این موضوعات نگاشته شده است.
۱-چارچوب مفهومی
۱-۱ مفهوم حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه
۲-۱-۱ تعریف حقوق بشر دوستانه بین المللی
حقوق بشر دوستانه نوع خاصی از حقوق بشر است و به طور اختصار آن را به عنوان: « ابزار حقوق بشری حقوق جنگ» تعریف می کنند و شاخه ای از حقوق بشر است که در منازعغت مسلحانه بین المللی و در برخی اوضاع و احوال معین و محدود، در منازعات مسلحانه داخلی مورد استفاده قرار می گیرد. (مهر پور،۱۳۹۶:۲۴۶)
با توجه به معاهده چهار گانه ژنو مصوب ۱۹۴۹ و دو پروتکل الحاقی در سال ۱۹۷۷ می توان گفت: حقوق بشر دوستانه بین المللی به مجموعه قواعد و مقرراتی اطلاق می شود که کلیه کشورها در هنگام جنگ و منازعات بین المللی و داخلی ملزم به رعایت آن هستند. لذا طبق این مقررات؛
-افرادی که در جنگ شرکت داشته یا نداشته و یا مخاصمات را ترک کرده اند باید مورد حمایت قرارگیرند و حریم شان رعایت شود و تسهیلات لازم برای آنان فراهم گردد.
-خشونت با اسیران ممنوع است. در تعقیب قضایی تمام امکانات باید برایشان با دادرسی عادلانه انجام گیرد.
-جمعیت غیر نظامیو اماکن و اموال آنها مورد تعرض قرار گیرد. دیوان بین المللی دادگستری در قضیه تنگه کورفو اصول فوق را از اصول کلی حقوق بشر دوستانه شمرد.
۳-۱-۱تعریف حقوق بشر
نظام جدید بین المللی حقوق بشر یک پدیده بعد از جنگ جهانی دوم است. نقض وحشتناک حقوق انسانها در دوران هیتلر، و جنایات و فجایع ضد بشری دوران جنگ، جمعی را بر این باور قرار داد که اگر یک نظام موثب حمایت از حقوق بشر در جامعه ملل وجود داشت، ممکن بود این گونه نقض حقوق انسانی و احتمالا خود جنگ رخ ندهد. بنابر این، در اواسط دوران جنگ، مساله توجه بین المللی به مسائل حقوق بشر مطرح شد.( مهرپور، ۱۳۹۶:۳۶) حقوق بشر از زمره حقوقی است که هرکسی از آن حیث که انسان است، از آن برخوردار می شود. همه انسانها در این حقوق سهی اند، صرفنظر از حقوق و تکالیفی که یک فرد ممکن است به عنوان شهروند، عضو خانواده، کارگر یا عضو سازمان یا انجمن خصوصی و عمومی داشته باشد. حقوق بشر نسبت به همه بالسویه است و به این دلیل که انسان بودن را نمی توان انکار کرد، از بین برد یا سلب کرد، بالمال حقو ق انسان نیز غیر قابل سلب است.( شریفی طرازکوهی، ۱۳۹۵:۹۶)
با توجه به مجموعه اسناد بین المللی، اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق حقوق مدنی و سیاسی، می توان گفت: مجموعه مقررات و اصولی که به منظور شناسایی ذاتی و حقوقی یکسان بر مبنای آزادی، عدالت و صلح در جهان بر تمامی افراد انسانی به رسمیت شناخته شده است از موارد حقوق بشر می باشد. آزادی تمام افراد بشر، حق حیات، امنیت شخصی، ممنوعیت شکنجه و برده داری، دادرسی عادلانه، آزادی فکر-مذهب و عقیده، حق مشارکت در اداره امور کشور از مصادیق حقوق بشر هستند.

۲-۱ مناسبات متقابل حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه
امروزه تا حدود زیادی مرز میان حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه محوشده است. تا بدانجا که بسیاری از قواعد بشر در حقوق بشر دوستانه قابل اعمال است. حقوق بشر حقوقی است که همگان در همه زمانها حتی جنگ، از آنها برخوردارند. حال آنکه حقوق بشر دوستانه حقوق حمایت کننده از اشخاص در مخاصمات مسلحانه است. از دیدگاه حقوق بشر محض که بر پایه احترام به زندگی بشر و خوب زیستن انسانها استوار است، جنگ یا هر شکل دیگر استفاده از زور مسلحانه، خود نقض بشر است.( ضیایی بیگدلی،۱۳۸۹:۷)

دکتر فرزانه  رحمتی

مدرس دانشگاه و روابط بین الملل