گفت‌وگوی جذاب اختصاصی رسانه با فیض شریفی؛ شاعر، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی معاصر-قسمت دوم

قسمت اول دیروز یکشنبه نشر شده اشت:

گفت‌وگوی جذاب اختصاصی رسانه با فیض شریفی؛ شاعر، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی معاصر-قسمت اول

در عصر حاضر یاد کردن به کرات از نویسندگان ،شاعران و هنرمندان معاصر مخصوصا در زمان پر برکت حیاتشان یکی از بهترین کارهای ماندگار تاریخ ادبیات و هنر ایران می باشد ،در همین راستا پای صحبت استاد شعر و تحلیل گر و پژوهشگر ادبی معاصر ایران فیض شریفی می نشینیم تا شما مخصوصاً نسل جوان پارسی زبان سراسر جهان بیشتر با این چهره های ماندگار عرصه ادب و هنر آشنا شوند. اینجانب خود مفتخرم که اولین علاقه شخصی به ادبیات را همین استاد شریفی عزیز در سالهای پیش که در مدرسه وحضور وی در مسند شاگردی بودم درخود بارور یافتم…م-قاسمی

✅✅ در طول این سال‌ها، هم به ‌عنوان مدرس و هم به عنوان منتقد، با چند نسل از شاعران و آثارشان سروکار داشته‌اید. با توجه به جریان‌های مختلف و مسیری که شعر معاصر طی کرده، شعر فارسی را در آستانه‌ی قرن جدید، چطور ارزیابی می‌کنید و چه نقاط ضعف و قوتی را در جریان‌های حال حاضر شعر می‌بینید؟

✔  بله ،  من در زمان خوبی ، در دهه‌ی ۵۰ به دانشکده ی ادبيات دانشگاه تهران رفتم .در آن جا با استادان بزرگی کلاس‌ داشته ام ، کدکنی ، اسلامی ندوشن ، زرين کوب ، اخوان ثالث( استاد افتخاری ) سيمين دانشور، هنرمندی، رحیمی ، مهرداد بهار و هما ناطق …و در دانشکده ی هنر های زیبا با هوشنگ گلشیری و بهرام بیضایی کلاس می رفتم و بیرون دانشگاه با نادرپور، نصرت رحمانی، شاملو ، آتشی ، منزوی، سيمين بهبهانی، سیاوش کسرایی، شمس لنگرودی و سیدعلی صالحی…به نحوی آشنا بوده ام و دیدار هایی کم و زیاد داشته ام و در ده شب گوته به جز یک شب بوده ام و خیلی بهره برده ام .گاهی در حد یک جمله و گاهی بسیار به دلایل مختلف.

شاعران‌ خوبی در آستانه قرن جدید داریم که به دلیل مسائل اقتصادی و غم نان و از ترس از دست دادن کار ، غشی کار می کنند گاهی بر سر موج آمده اند و گاهی به جای پیش رفتن ، فرو رفته اند .
شاعران نيمايی معمولا به لونی با شعر و آثارشان نان می خورده اند و شغل درست و حسابی نداشته اند .مثلا شاملو ، اخوان ، رحمانی، فروغ، آتشی ، سيمين بهبهانی ، احمد رضا احمدی و…همه به پشتوانه ی آثارشان جایی کار فرهنگی می کرده اند ولی امروز این طور نیست .همین به آنها صدمه می زند و زده است‌. به جز اینها ، برخی اسیر امواج زودگذر شده اند ، می خواهند موج و جریان به وجود بیاورند ، اینها بازار شعر را گرم می کنند ولی دردی از شعر را دوا نمی کنند .شعر ، شعر است دیگر …شعر اول باید عاطفه داشته باشد و باید کمی بار و بارم رمانتیکی داشته باشد .حالا مزه های دیگر مثل موج نو ، موج ناب ، کانکریت و تجسم و حجم هم علاوه شود ، خوب تر است .شعر باید خوب باشد باقی ماجراها کشک است .

✅✅ شعر معاصر در دهه‌های نخستین و میانی، ستارگان پرفروغی داشت. به نظر شما در یکی دو دهه‌ی اخیر، شاعری داشته‌ایم که چنان تلالویی داشته باشد که نامش در سیاهه‌ی بزرگان شعر معاصر قرار گیرد؟ (اگر نه، چرا؟)

✔ گاهی بعضی ها خوش می درخشند ولی همان گونه که گفتم دولت شان مستعجل است .من مثلا شعرهای خوب و حتا بهتری از شاعران دوره‌ ی نيمايی خوانده‌ ام ولی شاعران شش‌ دانگی ندیده ام .می دانید چرا ؟ چون شاعران عصر نيمايی از دل سنت بیرون آمده اند .شعرهای کلاسیک و نیمه کلاسیک و نيمايی گفته‌ اند و بعد سراغ شعر سپید آمده اند.
شما به همین شاعران به تقریب هم سن و سال من مثل علی باباچاهی، هوشنگ چالنگی، سپانلو ، شمس لنگرودی و سيد علی صالحی نگاه کنید ، اینها راه بسیاری پیموده اند تا به این جا رسیده اند .با باندبازی و فضای مجازی و اینها می شود چند صباحی بر سر موج سوار شد ولی در نهایت کار به سامان نمی شود .

بله ، ادبیات باید رسالت اجتماعی داشته باشد .به خصوص در خاورمیانه، ادبیات باید اول جوهریت داشته باشد و دوم شاعر باید نسبت به مسائلی که در پیرامون او می گذرد حساسيت داشته باشد و گيرنده هايش قوی باشد.
اگر به خود واژه ی ادبیات هم نگاه کنید ، ادبیات از “مآدبه ” می آید .مآدبه به معنی جشن است و ” آدب ” کسی که طعام می دهد .چه طعام خوراکی و چه طعام معنوی. بنابراین ادبیات در کلمه هم با جامعه شناسی در ارتباط است .
شاعر باید به مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اشراف داشته‌ باشد .
شاملو می گويد:”
اکنون که چنین
زبان ناخشکیده به کام اندر کشیده خموشم
از خود می پرسم :”
هر آن چه گفته‌ باید باشم
گفته ام آیا ؟ ”

شاعری در نصاب شاملو که به نحوی پرچمدار فرهنگی جنبش‌ های سياسی- اجتماعی ایران بوده ، خودش را سرزنش می کند که مبادا که همه چیز را نگفته باشم .
او برای خودش رسالتی بالاتر از تلاش‌ پر وسواس گزينش الفاظی هرچه فاخرتر قائل بود .
اغلب نحله ها و موج ها و جریان های پس از نيما که نگاهی عرفانی و انتزاعی داشتند سعی می کردند تعهد را از تاقچه پایین بیاورند و به یک نوع فردیت در شعر دست بزنند. اغلب این شاعران‌ به خاطر آن که از مردم و اجتماع خود فاصله گرفتند به حاشیه افتادند و شعرشان خوانده نشد .
جالب است که یکی مثل يدالله رؤیایی که تعهد و مسئولیت را کنار گذاشته بود و دستور به حذف این مقوله در شعر داده‌ است، در برخی از اشعارش رگه هایی از تعهد و مسئولیت در شعرهایش دیده می شود .خودش می گوید که:” شعر حجم، شاعر را مسئول می کند و در جای دیگر از قول بیژن الهی می گويد:” ما در شعر عرفان می کنیم …”

یک مساله دیگر که به مسئولیت در شعر صدمه زده است ، شعرک هایی است که تحت عنوان هایکو در ایران رواج پیدا کرده است‌.
شاعر هایکوسرا در چین و ژاپن با ” ذن ” زندگی می کنند .ذن و عرفان باشویی در ذات این هایکوسرایان مؤکد شده، شاعران‌ و هایکوسرایان ذن را از کجا می آورند.
در ژاپن و چین و نسل بيت ” یا آواره ” شعرهای سیاسی- اجتماعی هم دارند ، چرا شاعران ما در این معامله تقصیر می کنند ؟

باتشکر از جناب استاد ووقتی که گذاشتید…