میراث وگردشگری صنعتی -فرشید خدادادیان پژوهشگر تاریخ نفت و فعال حوزه ی میراث صنعتی

میراث صنعتی چیست؟گردشگر صنعتی کیست؟

فرشید خدادادیان

میراث صنعتی Industrial Heritage از مفاهیم جدید در حوزه میراثی است و نسبت به سایر حوزه های میراثی در سطح کشور و حتی جهان تازگی دارد.به همین دلیل، نخستین ضرورت در این زمینه، بازخوانی مکرر مفاهیم و تعاریف برای رسیدن به درک درست تر از موضوع و زمینه است.

سازمان جهانی مرجع در این زمینه”کمیته بین المللی حفاظت از میراث صنعتی”است که به اختصار تیکی (TICCIH) نامیده می شود.این کمیته در ییانیه ی موسوم به منشور”نیژنی تاگیل” که در گردهمایی اعضایش در ۱۷جولای۲۰۰۳ در نیژنی تاگیل مسکو به تصویب رساند، میراث صنعتی را اینگونه تعریف کرده است؛ میراث صنعتی شامل فرهنگ صنعت است.فرهنگی که دارای ارزش های علمی، معماری، اجتماعی، فنی و تاریخی باشد.این میراث موارد ذیل را در بر می گیرد؛ ساختمان ها و ماشین آلات، کارگاه ها، دودکش ها و واحد های تولیدی، معادن و سایت های پرداخت و پالایش مواد اولیه، انبارها و فروشگاه ها، مکان هایی که انرژی در آنها تولید، منتقل و مصرف می شود. حمل و نقل و تمام زیرساخت های آن و نیز تمام مکان هایی که به فعالیت های اجتماعی مرتبط با صنعت از جمله؛سکونت، مذهبی، تفریحی، ورزشی و آموزشی اختصاص داده شده اند.

با مبنا قرار دادن چنین تعریف جهانی از«میراث صنعتی»و با نگاه به پیشینه صنعتی ایران متوجه می شویم که خوشبختانه ما در شهرهای مختلف، مظاهر و مناظر متعدد و زیادی از میراث صنعتی در بخش های گوناگون را داریم که ارزش و ظرفیت افزودن به لیست ملی و متعاقبا جهانی«میراث صنعتی»را دارند و علاقه مندان به بازدید و آشنایی با این موارد نیز در دو بخش گردشگر داخلی و گردشگر خارجی، بازار هدف اقتصادی این حوزه بوده و باید با معرفی، آموزش، تبلیغات و در عین حال فرهنگ سازی به این حوزه ی میراثی سوق داده شوند.
مقوله توریسم صنعتی نیز یکی از مهم‌ ترین مباحثی است که کارشناسان مدت ‌هاست بر روی آن تمرکز کرده‌ اند.یونسکو نیز در تعریفی که از منظر شهری ارائه می‌دهد درباره بخش‌ های مختلف حرف می‌زند و می‌گوید ما باور داریم آثار و بقایای کارخانه‌ها و مؤسسات صنعتی یکی از موضوعاتی است که می ‌توان به آن به چشم فرصت نگاه کرد.در اینجا منظور فرصت توسعه اقتصادی و درآمدزایی توریسم صنعتی است.

برای برنامه‌ ریزی علمی و اجرای درست تورهای توریسم صنعتی، چند نکته اهمیت دارد که نخستین آن باور به اهمیت میراث صنعتی، از منظر فرهنگی، پول‌ ساز و کارآفرین بودن است. ایجاد و تسهیل اجرای پروژه ‌های میراث صنعتی و توریسم صنعتی برای مالکان و سرمایه‌ گذاران بخش خصوصی از سوی متولیان دولتی و حاکمیتی، توجه و تبیین تعریف و ارزش ‌های میراث صنعتی با بهره‌ مندی از مشاوران علمی مجرب و متون بین ‌المللی، شناخت، پژوهش و ثبت میراث صنعتی و تهیه سناریوهای علمی با بهره ‌مندی از تجربیات جهانی، حراست قانونی، حفظ و نگهداری میراث صنعتی، آموزش و تعلیم ارزش‌ های وجودی به مبادی داخلی و خارجی و مراکز و مؤسسات و کمیته‌ های داخلی و خارجی و ایجاد سایت جذاب و ارائه خدمات به شهروندان، گردشگران، پژوهشگران، دانشجویان و دانش آموزان ایرانی و خارجی، از دیگر مواردی است که باید برای برنامه‌ ریزی علمی پروژه توریسم صنعتی به آن توجه کرد.

میراث صنعتی در سراسر جهان فرصتی طلایی برای ایجاد و توسعه توریسم صنعتی و درآمدزایی از این مسیر است.