برای اولین بار در رسانه ایرانیان اروپا

به مناسبت روز جهانی زن ،”قدیسه اشرف” بانوی صنعت نفت،پژوهشی از فرشید خدادایان

بانوان شاخص صنعت نفت ایران قدسیه اشرف؛رئیس واحد آموزش ورفاه کارگران و خانواده های نفت در سال1946 ؛؛یادداشت پژوهشی و خوانش چند سند پرسنلی به مناسبت هشتم مارس،روز جهانی زن؛؛

بانوان شاخص صنعت نفت ایران

قدسیه اشرف؛رئیس واحد آموزش ورفاه کارگران و خانواده های نفت در سال۱۹۴۶

؛؛یادداشت پژوهشی و خوانش چند سند پرسنلی به مناسبت هشتم مارس،روز جهانی زن؛؛

فرشید خدادادیان

پژوهشگر تاریخ نفت،اسناد و میراث صنعتی

 

صنعت نفت، به ظاهر فعالیتی خشن و مردانه است و کمتر به حضور و تاثیرگذاری بانوان در این عرصه پرداخته شده است،اما این عرصه تنها تولید و بهره برداری و صادرات نفت و گاز نیست و خصوصا با ایجاد شرکت-شهرهای نفتی در مناطق نفتخیز ایران از نخستین سال های فعالیت کمپانی نفت، حوزه های مختلف بهداشت و درمان، امور اجتماعی، خدمات فرهنگی،رفاهی و اجتماعی و همچنین حوزه هنر و ورزش، فرصت و شرایط حضور بانوان در این صنعت را نیز فراهم نمود، گو اینکه با گذشت زمان و آزاد شدن حضور بانوان در رشته های مهندسی، حتی تاسیسات و فیلدهای نفتی و عملیاتی نیز شاهد حضور همکاران جدید از میان خانم ها در این فعالیت ها بوده اند.

یکی از این بانوان موفق و تاثیرگذار، قدسیه اشرف، متولد یکم آذر ۱۲۶۸خورشیدی در مجیدیه تهران بود که از اولین زنان ایرانی بود که تحصیلات عالیه خود را در امریکا به پایان رسانیده و پس از بازگشت به ایران و چند تجربه کاری، نهایتا به استخدام کمپانی نفت انگلیس و ایران درآمد و در حوزه رفاهی و اجتماعی نفت، خصوصا در شرکت-شهر نفتی آبادان حضوری تاثیرگذار داشت.تاثیری که منجر به ایجاد الگوهای کاری و خدماتی در دیگر شرکت-شهرهای نفتی ایران نیز شد.

امروز به لطف پرونده ی اخیرا یافته شده ی او در بین پرونده های پرسنلی نسل های نخستین کارکنان صنعت نفت در آبادان که در آرشیو مرکز اسناد صنعت نفت در تهران نگهداری می شود، اوراق و اطلاعات خوبی از اقدامات و همچنین شرایط زمانی و مکانی مقطع حضور وی در این صنعت را در اختیار داریم.

خانم اشرف از سال ۱۹۴۴ در سازمان خدمات اجتماعی و قسمت آموزش و رفاه کارگران و خانوادۀ آنها به فعالیت پرداخت و از سال ۱۹۴۶ ریاست این قسمت به وی واگذار شد.او در گام نخست به وضع کارگران بدون خانواده(به تعبیر محلی؛عزب=مرد بی زن) توجه کرد.آنها که تعدادشان در آن مقطع زمانی به حدود پانصد نفر می ‌رسید، در محل‌ های بسیار محقری که کاروانسرا نامیده می ‌شد،زندگی می‌ کردند. خانماشرف برای بهبود وضع مسکن این گروه از کارگران و نظافت و بهداشت آنها همت گماشت و نام اقامتگاه آن ‌ها را به آسایشگاه کارگران تغییر داد و همچنین کلاس ‌های بزرگسالان(اکابر)برای آموزش ایشان تأسیس کرد.

 

 

در مورد کارگران متأهل، نیاز به تغییرات بیشتری بود.او ابتدا روابط اجتماعی بین خانواده های کارگران را آسیب شناسی و متوجه شد که نزاع و کشمکش در این خانواده ‌ها زیاد و دلیل آن بر سر کودکان کوچه‌گردشان بود که از نعمت تحصیل محروم بودند.

 

 

خانم اشرف با طرح موضوع در ارکان مدیریتی کمپانی و جلب موافقت ایشان، موفق به تأسیس اولین کودکستان و دبستان برای کودکان کارگران شد و در دو شیفت کاری حدود نهصد نفر از فرزندان کارگران روانه این مدرسه شدند.برای کادر آموزشی در این مدرسه، خانم اشرف بیست معلم را خود مصاحبه، انتخاب و استخدام کرد.به بهداشت این کودکان بخصوص سلامت چشمان آنها که نود در صد مبتلا به تراخم بودند رسیدگی و معالجات لازم را پیگیری و انجام داد.مجموعه این اقدامات باعث شد، رفته رفته روابط بین افراد خانواده‌ ها بهتر شود.بر اساس خاطرات و تاریخ شفاهی سینه به سینه نقل شده از نسل های همدوران، او مرتباً به خانه کارگران سر می ‌زد تا از احتیاجات و کمبودهایی که موجب فشار روحی آن ها می‌ شد مطلع شود و خصوصا زنان حامله و شیرده و کودکان شیرخوار را مورد توجه قرار می ‌داد.

خانم اشرف در طی همین بازدید‌ها بود که نیاز مدرسه‌ای برای همسران و دختران جوان این خانواده‌ها را نیز احساس و در سال ۱۹۴۸ مدرسه ‌ای برای آنها بنیان نهاد که حدود  ۳۰۰ نفر دختران و زنان جوان در آن تحصیل می ‌کردند.

پس از این اقدامات تاثیرگذار و مثبت، او به عضویت شورای عالی فرهنگ آبادان منصوب شد و از مؤسسین و هیأت مدیره انجمن هنر آبادان بود و همچنین به عضویت هیأت نظارت بر بنگاه حمایت از کودکان فقیر برگزیده شد.او با حمایت مادی و معنوی، موجبات اعزام چند جوان مستعد برای تحصیل به خارج از ایران را فراهم کرد.

 

خانم اشرف در سال ۱۹۴۹ از شرکت نفت ایران و انگلیس بازنشسته شد،اما ترجیح داد در آبادان بماند و به خدمات عام المنفعه خود ادامه دهد.سرانجام این بانوی کارمند سخت کوش و نیکوکار نفتی در ۲۷فروردین۱۳۵۵ برابر با ۱۹۷۶ میلادی در تهران درگذشت.تعدادی از اوراق پرسنلی او بیانگر حضور او در طی سال های فعالیت در کمپانی نفت است.