بررسی جایگاه فرش در سینمای ایران

فرش و سینما – دکتر فاطمه آرمنده

فرش از مولفه‌های فرهنگی و ملی مهم ایران‌زمین با حضوری متفاوت در سینمای ایران است که جایگاه آن در برخی فیلم‌ها محوری و در برخی دیگر حاشیه‌ای بوده است. سینمای ایران در مقاطع مختلف به تصویر کشیدن عناصر و مولفه‌های خاص فرهنگ ایرانی توجه نشان داده و از وجوه متنوع آن با پرداخت‌های متفاوت بهره‌مند […]

فرش از مولفه‌های فرهنگی و ملی مهم ایران‌زمین با حضوری متفاوت در سینمای ایران است که جایگاه آن در برخی فیلم‌ها محوری و در برخی دیگر حاشیه‌ای بوده است.

سینمای ایران در مقاطع مختلف به تصویر کشیدن عناصر و مولفه‌های خاص فرهنگ ایرانی توجه نشان داده و از وجوه متنوع آن با پرداخت‌های متفاوت بهره‌مند شده است. فرش ایرانی از مولفه‌های فرهنگی و ملی مهم ایران است که در طول دوران حضوری متفاوت و البته با شدت و ضعف در سینمای ایران و فیلم‌ها داشته است.
حضوری که گاهی حاشیه‌ای بوده و در مواردی از حاشیه به متن آمده و بستری تأثیرگذار در روند ماجرا و اتفاق‌های فیلم فراهم کرده است. مرور فیلم‌های ایرانی از وجه کمیت و کیفیت حضور فرش در این آثار می‌تواند در این مقطع جذابیت خود را داشته باشد.

«شازده کوچولو»
انیمیشنی از نورالدین زرین کلک و به عبارتی متفاوت ترین اثر این مجموعه است. به این خاطر که به صورت پویانمایی ساخته شده و پیوندی میان شخصیت کتاب “شازده کوچولو” با فرهنگ ایرانی برقرار کرده است. این فیلم به بافته شدن فرش پرنده و جادویی می پردازد که شازده کوچولو را به سیاره اش می رساند و در ادامه خیال پردازی این شخصیت کل سیاره اش فرش می شود. تمامی امور فنی این فیلم را زرین کلک برعهده داشته است.

«فرش، اسب، ترکمن»

«فرش، اسب، ترکمن» توسط خسرو سینایی ساخته شده است. این فیلم که بر اساس طراحی صحنه و لباس سمیرا سینایی ساخته شده، روایتی آهنگین و نمادین از فعالیت چند دختر ترکمن است که هنگام بافت فرش آواز می خوانند و مراحل مختلف تولید فرش را انجام می دهند. در این فیلم اشاره هایی به خاستگاه نقش و نگارهای فرش عشایری دارد که بسیاری از آنها بر اساس فرهنگ و موسیقی و طبیعت اطراف شان شکل می گیرد. جعفر علیان صدابردار و محمدرضا دلپاک صداگذار فیلم هستند.

«فرش و زندگی»

«فرش و زندگی» ساخته بهمن فرمان‌آرا روایتی ساده از تولد، ازدواج، زندگی و مرگ ایرانی ها روی فرش دارد. فیلم با نمایی از نقاشی کمال الملک آغاز می شود که ناصرالدین شاه را در تالار یکی از قصرهایش نشان می دهد. دوربین روی فرشی متمرکز می شود که با دقت و زیبایی خاصی در نقاشی دیده می شود و از همان جا روایت فرمان آرا آغاز می شود. محمود کلاری تصویربردار، عباس گنجوی و بهمن کیارستمی تدوینگران، مرحوم عبادی آهنگساز و ملک جهان خزاعی طراح صحنه و لباس این فیلم هستند.

«درخت زندگی»

«درخت زندگی» اثری از عباس کیارستمی است که در این مجموعه قرار دارد. کل فیلم حرکت دوربین روی یک فرش قدیمی است که همراه با این حرکت شعرخوانی و موسیقی پخش می شود. بخشی از شعر و موسیقی استفاده شده در فیلم از مجموعه آهنگ های “گل ها” انتخاب و پخش می شود و در ادامه شعر بافته شده بر حاشیه فرش نیز خوانده می شود. صداگذاری این فیلم توسط محمدرضا دلپاک انجام شده است.

«دست آفرینی هدیه به دوست»

«دست آفرینی هدیه به دوست» کاری از مجید مجیدی است که روایت سفر پیرمردی قالیباف است که برای هدیه یکی از بافته هایش به تهران می آید. میزبان در خانه نیست و او روی فرش که می خواهد آن را هدیه کند، نماز می خواند، غذا می خورد و استراحت می کند. در پایان، پرندگان روی بخشی از فرش می نشینند که نقشی از آنها وجود دارد. یونس فرزانه و بهرام شاکری بازیگران، محمد داودی تصویربردار، اصغر نژادایمانی طراح صحنه و لباس و محمدرضا دلپاک صداگذاری فیلم را بر عهده دارند.

«فرشته و فرش»

«فرشته و فرش» به کارگردانی داریوش مهرجویی قصه ای با بازی لیلا اوتادی است که در آن فرشی یکصد ساله ارایه می شود. دختری که تمامی خانواده خود را در بم از دست داده است، به خانه ای نزدیک منطقه زلزله زده وارد می شود و حسی درونی او را به ماندن ترغیب می کند. محمود کلاری تصویربردار، محمدرضا دلپاک صداگذار و فریال جواهری طراح صحنه و لباس فیلم هستند.

« خاطره، خاطره»

«خاطره، خاطره» ساخته ای از سیدرضا میرکریمی است. این فیلم داستان مردی را بیان می کند که همراه دختر خردسال خود به یکی از شهرهای کویری برای ملاقات با خانواده اش می رود. او به اجبار دوربین هندی کم خود را در اختیار دخترش قرار می دهد تا از اهالی خانواده و این دیدار تصویربرداری کند و نگاه دوربین در بسیاری از صحنه به فرش های موجود در خانه است. حمید خضوعی ابیانه تصویربردار، حسن و نیما حسندوست تدوینگران و محمدرضا دلپاک صداگذار فیلم هستند.

«کپی برابر اصل نیست»

اثری از محمدرضا هنرمند است که در آن رضا کیانیان نقش اصلی را ایفا می کند. مردی که در کشور چین یک کارگاه بسیار بزرگ تولید فرش راه اندازی کرده، دنبال جلب نظر یکی از اساتید قدیمی و هنرمند قالیبافی است که در یکی از شهرهای کویری کشور زندگی می کند. فیلم بر این مسئله تاکید دارد که فرش ایرانی حاصل فرهنگ و ذوق اهالی این سرزمین است و تولید آن در نقاط دیگر جهان امکانپذیر نیست